برآورد توابع واکنش اقلیمی عملکرد گیاهان زراعی دیم در پهنه زراعی-بوم شناختی شمال غرب ایران

شبیه سازی عملکرد گیاهان زراعی و شناسایی عامل های تعیین کننده آن در مناطق مختلف کشور، ابزار مناسبی برای برنامه ریزی، مدیریت و تصمیم گیری های سیاستی کارآمد به دست می دهد. هدف این پژوهش برآورد توابع واکنش اقلیمی عملکرد گیاهان زراعی دیم در پهنه زراعی- بوم شناختی (اکولوژیکی) شمال غرب کشور است. برای این منظور دوره ی زمانی عملکرد چهار گیاه زراعی دیم از جمله گندم، جو، حبوبات و یونجه دیم به صورت تابعی ضمنی از متغیرهای اقلیمی (ماهانه) تصریح و با استفاده از روش شناسی اقتصادسنجی داده های ترکیبی (پانل) الگوسازی شده اند. نتایج الگوها، ضمن تایید وجود رابطه های غیرخطی بین بارش ها و دما های ماهانه با میزان عملکرد گیاهان زراعی، نشان داد که بارش های بهاره به ویژه در ماه های اردیبهشت و خرداد عامل های اصلی تعیین کننده عملکرد گیاهان زراعی دیم در منطقه هستند. واکنش عملکرد گندم و یونجه دیم در این منطقه به تغییر در دمای ماه های خرداد و تیر بیش از دیگر ماه ها بوده و در مقابل، برای گیاه جو نسبت به دمای ماهانه فروردین و اردیبهشت بیشترین است. با توجه به شواهد موجود و پیش بینی های صورت گرفته از وضعیت تغییر اقلیم در آینده (افزایش دما و کاهش بارش ها به ویژه در فصل بهار) پیش بینی می شود، تولید گیاهان دیم در این منطقه در آینده با تنش خشکی بیشتری روبه رو شوند. تغییر تاریخ کاشت به گونه ای که از همزمانی و هماهنگی دوره رشد و گلدهی این گیاهان با تنش های رطوبتی این فصل تا حد ممکن پرهیز شود، می تواند به عنوان یک راهکار سازگاری مطرح باشد. این امر نیازمند بررسی بیشتر به عنوان یک موضوع پژوهشی توسط کارشناسان علوم زراعی است.