بررسی محتوایی و شکلی کتیبه های منظوم فارسی در سفالینه های دوران تیموری و صفوی

پس از گذشت دو سده از ظهور اسلام، رفته رفته استفاده از خط به عنوان عنصر تزیینی گونه های مختلف سفالین رواج یافت. مضامین کتیبه های سفال ها که ابتدا به کلمات یا عبارات کوتاه عربی چون نام سفالگر یا طلب خیر محدود می شد به مرور گسترش یافت و احادیث، جملات قصار بزرگان و اشعار را نیز در بر گرفت. اشعار فارسی نیز به سرعت جایگاه خود را بر روی سفالینه های دوران اسلامی یافتند و سخن موزون شاعران برجسته پارسی گوی به یکی از مهم ترین عناصر تزیینی سفال دوران سلجوقی، خوارزمشاهی و ایلخانی بدل گشت. این روند در دوران تیموری، صفوی و قاجار با شدت کمتر و شیوه خوشنویسی متفاوت ادامه یافت. در پژوهش حاضر پژوهش حاضر که به شیوه توصیفی- تحلیلی و گردآوری اطلاعات آن به شیوه اسنادی انجام پذیرفته است، به منظور شناخت بیشتر شکل و مفاهیم اشعار سفالینه های دوران تیموری و صفوی، اشعار 20 نمونه از سفالینه های دوران مذکور از لحاظ ارتباط با فرم و کارکرد ظرف، انتخاب اشعار، نوع خط و شیوه و خطاهای نگارشی به دقت مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این پژوهش نشان می دهد که انتخاب اشعار سفالینه ها در این دوران هدف دار بوده و غالب ابیات انتخابی به نوعی با شکل ظرف یا کاربرد آن در ارتباط هستند. کتیبه ها در بیشتر موارد به خط نستعلیق نگاشته شده اند و تمایزات حروف مختص فارسی (گ، چ، پ، ژ) نیز در سده های نهم، دهم، یازدهم و اوایل دوازدهم هجری قمری در غالب موارد رعایت نشده است.