کاربرد تجزیهAMMI برای تشریح برهمکنش اکوتیپ×تاریخ کاشت (E×SD) از نظر عملکرد دانه زیره سبز (Cuminum cyminum L)

پاسخ متفاوت ژنوتیپ های گیاهی به تغییر در شرایط محیطی یکی از مهم ترین و چالش بر انگیزترین مسایل در میان اصلاح کنندگان و زارعین در انتخاب ژنوتیپ های برتر بوده است. زیره سبز یکی از مهم ترین گیاهان دارویی و معطر در ایران است که به شدت تحت تاثیر شرایط متغیر محیطی قرار می گیرد. این مطالعه با هدف تفسیر برهمکنش اکوتیپ در تاریخ کاشت و همچنین انتخاب اکوتیپ های سازگار و پایدار زیره سبز در تاریخ های متفاوت کاشت به وسیله تجزیه امی انجام گردید. بدین منظور اکوتیپ های مختلف زیره سبز در پنج تاریخ کاشت در کرمان (منطقه ای نیمه خشک در ایران) مورد بررسی قرار گرفتند. بر این اساس نه اکوتیپ زیره سبز در هر تاریخ کاشت در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 91-1390 مورد ارزیابی قرار گرفتند. در پایان فصل رشد عملکرد دانه در هر تاریخ کاشت اندازه گیری شد و داده های به دست آمده توسط مدل امی تجزیه و تحلیل گردید. تجزیه واریانس امی نشان دهنده ی اختلاف معنی دار در بین تاریخ های کاشت (SD)، اکوتیپ های مختلف (G) و اثر متقابل  G×SD از نظر عملکرد دانه بود. برای این صفت از کل مجموع مربعات 95/26% به اثر اکوتیپ، 15/26% به تاریخ های کاشت و 9/46% به بر همکنش G×SD اختصاص یافت که نشان دهنده ی تنوع ژنوتیپی بالا در پاسخ به تاریخ های کاشت می باشد. در مجموع IPCA1 و IPCA2 32/73 درصد از مجموع مربعات اثر متقابل G×SDرا توجیه کردند (به ترتیب 65/43% و 67/26 درصد). همبستگی رتبه اسپیرمن ارتباط مثبت بین ASV، AMMI1، و YSI و همچنین بین YSI و عملکرد را در رتبه بندی اکوتیپ ها تایید کرد. بر اساس آماره های مذکور اکوتیپ های اصفهان و خراسان جنوبی به عنوان اکوتیپ های ناپایدار شناخته شدند. اکوتیپ سمنان باتوجه به پایداری عملکرد بالایی که در تاریخ های متفاوت کاشت نشان داد برای کاشت در مناطق نیمه خشک ایران توصیه می گردد.