اثر تنش کم آبی بر متابولیت های اسمزی، سیستم آنتی اکسیدانی و تولید دانه و روغن آمارانت رقم کونیز

خشکی یکی از مهم ترین عوامل تنش زای محیطی است که به شدت رشد و عملکرد گیاهان زراعی را تحت تاثیر قرار می دهد. ولی پاسخ گیاهان به این عوامل تنش زا بسته به زمان وقوع از نظر مرحله رشدی گیاه متفاوت است. لذا هدف از این مطالعه، بررسی تاثیر اعمال سطوح مختلف تنش کم آبی (آبیاری پس از 50، 80، 110، 140 و 170 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر) در مراحل مختلف رشد و نمو آمارانت (استقرار بوته ها، آغاز ساقه دهی، آغاز گلدهی و پر شدن دانه ها) بود. برای این منظور اقدام به تعیین میزان تولید دانه، درصد پروتئین و عملکرد روغن گردید. ارزیابی های فیزیولوژیک نیز جهت تعیین میزان تنظیم اسمزی و تغییر فعالیت سیستم آنتی اکسیدانی انجام پذیرفت. نتایج به دست آمده از این بررسی نشان داد اعمال تنش کم آبی بسته به شدت و دوام تنش باعث افت بین حداقل 10 تا حداکثر 89 درصدی عملکرد دانه، 28 تا 70 درصدی شاخص برداشت، 12 تا 32 درصدی پروتئین دانه و 29 تا 97 درصدی عملکرد روغن در این گیاه می شود که نشان از حساسیت بالای تولید دانه و روغن مخصوصا در تنش های شدید و طولانی مدت دارد. نتایج بررسی تغییرات مواد اسمزی (پرولین و کربوهیدرات های محلول) نشان داد این گیاه با قرار گرفتن در شرایط تنش کم آبی میزان پرولین و کربوهیدرات های محلول را به ترتیب تا 31 و 50 درصد افزایش می دهد. توانایی گیاه در این افزایش در خشکی های شدید کاهش می یابد. به همین ترتیب، آمارانت برای مقابله با تنش کم آبی اقدام به افزایش میزان آنزیم های آنتی اکسیدان شامل کاتالاز، پراکسیداز و سوپراکسیددیسموتاز به ترتیب تا حداکثر 53، 23 و 79 درصد می کند که نقش مهم تر آنزیم سوپراکسید دیسموتاز را در مقابله با گونه های فعال اکسیژن و تنش اکسیداتیو ناشی از آن نشان می دهد. بر اساس این بررسی نشان داده شد که آمارانت گیاهی حساس در برابر کم آبی های متوسط و شدید (110 تا 170 میلی متر تبخیر از تشتک) و با تحمل مناسب به میزان آب حاصل از آبیاری با دور پس از 80 میلی متر تبخیر از تشتک می باشد به طوری که با کاهش 60 درصدی در آب مصرفی (آبیاری پس از 80 به جای 50 میلی متر تبخیر از تشتک) عملکرد دانه این گیاه با کاهشی حدود 17 درصد، محصولی در حدود 245 گرم در متر مربع (2.45 تن در هکتار) تولید می کند.