برون سپاری اجرای پایان نامه ها: سوء تفاهمی که در حال رواج است (یادداشت سردبیر)

اگر این واقعیت را بپذیریم که اجرای پایان نامه کارشناسی ارشد، گام مهمی در مسیر آموزش اجرای پژوهش است، باید بر این امر نیز مصرانه پافشاری کنیم که اجرای هر مرحله از پایان نامه باید توسط خود دانشجو انجام بگیرد. در فرایند اجرای پژوهش های کارشناسی ارشد، البته استفاده از تخصص کارشناسان آمار در حد محدود و صرفا برای مشاوره های آماری و اجرای آزمون های مورد نیاز، مجاز تلقی می شود، اما آیا برون سپاری کامل اجرای پایان نامه به صورت نگارش کلیه فصول و تحویل آماده آن به دانشجو می تواند در محیط آکادمیک که اصولا باید فضای آموزش و پژوهش باشد، توجیهی داشته باشد؟ در چند سال گذشته کم و بیش زمزمه هایی از نگارش کامل فصول مربوط به روش شناسی و تحلیل داده ها توسط متخصصان آمار به گوش می خورد، اما متاسفانه به نظر می رسد اخیرا برون سپاری کل اجرای پایان نامه برای دانشجویانی که انگیزه یا توان اجرای پژوهش را ندارند، به صورت گزینه مقدور و متداولی درآمده است. عمق فاجعه زمانی بیشتر احساس می شود که حتی برخی دانشجویان در صحبت هایی که در بین خود رد و بدل می کنند، به مراکزی اشاره دارند که فعالیت آن ها علاوه بر تهیه پایان نامه، نوشتن کامل پروپوزال و تحویل آماده آن به دانشجو است به این معنی که دانشجو بدون این که ذره ای درگیر اندیشه و عمل در اجرای پایان نامه شود، همه این مراحل یعنی اندیشه و عمل را در ازای پرداخت مبلغی خریداری می کند. این سوءتفاهم برون سپاری که کم و بیش زمزمه های آن از گوشه و کنار به گوش می رسد، در صورت رواج بیشتر، تمامی هدف و رسالت پایان نامه را از درون مایه اصلی تهی خواهد کرد و در نهایت پوسته ای توخالی و تشریفاتی از پایان نامه بر جای خواهد ماند.
سوال این است که با وجود مراکزی که اجرای پایان نامه را اعم از تهیه پروپوزال تا اجرای کامل و حتی تهیه فایل پاورپوینت دفاع پایان نامه برای دانشجویان تقبل می کنند، چگونه می توان از افتادن دانشجویان در دام برون سپاری پایان نامه جلوگیری کرد؛ و آیا در صورت رواج بیشتر اینگونه برون سپاری، اصلا اجرای پایان نامه در دوره کارشناسی ارشد ضرورت دارد؟ شاید در پاسخ به همین سوال بوده است که وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به این مهم پرداخته و جایگزینی تعدادی واحد درسی به جای اجرای پایان نامه را در صورت درخواست دانشجو مطرح کرده است. در صورت تحقق این امر احتمالا دانشجویانی که علاقه ای به اجرای پایان نامه ندارند و در صورت اجبار، انجام آن را خود به عهده نخواهند گرفت و صرفا به عنوان یک حلقه واسط میان دانشگاه و مراکز تهیه پایان نامه عمل خواهند کرد، به کلی از اجرای پایان نامه صرفنظر کنند و دست کم با گذراندن چند واحد درسی در زمینه پژوهش، تا حدی با اجرای پژوهش آشنا شوند که البته برای آن ها سودمندی بیشتری در مقایسه با برون سپاری پایان نامه خواهد داشت. در کنار راه حل فوق، به نظر می رسد توجیه این امر برای دانشجویان که اجرای پایان نامه در دوره کارشناسی ارشد اصولا برای یادگیری پژوهش است، تا حدی بتواند در درگیری کامل فکری و عملی آن ها با اجرای پایان نامه کارساز واقع شود. از سوی دیگر لازم است این ذهنیت که پایان نامه محصول فعالیت استاد راهنماست و نمره پایان نامه، در واقع نمره ای است که به استاد راهنما داده می شود، کنار گذاشته شود. این دیدگاه احتمالا بتواند به طور ناخودآگاه برخی راهنمایان پایان نامه ها را به سمت چشم پوشی از اینگونه تخلفات و حتی تشویق دانشجویان به برون سپاری پایان نامه ها با انگیزه بهبود کیفیت پایان نامه ها و کاستن از فشارکاری راهنمایی پایان نامه سوق دهد. این دیدگاه همچنین سبب می شود مسوولیت دانشجو در اجرای پژوهش کمتر شود و برخی راهنمایان نیز با اصرار بر گرفتن بالاترین نمره برای دانشجویان خود، واقعی بودن جلسات دفاع و نمره دانشجو را خدشه دار نمایند. علاوه بر آن، شاید بتوان با ساده تر کردن موضوع های پایان نامه ها در دوره کارشناسی ارشد و تاکید بیشتر بر فرایند اجرای پژوهش که قضاوت آن نیز بیشتر با استادان راهنما و مشاور باشد، و کاستن از اهمیت دفاع های پرطمطراق که صرفا نتیجه نهایی را مدنظر دارد، به رسالت اصلی پایان نامه در دروه کارشناسی ارشد نزدیک تر شد.