ارزیابی آلودگی و ارتباط بین غلظت فلزات سنگین در خاک و سبزی جات برگی استان زنجان

استفاده از فاضلاب شهری برای چندین سال گذشته در نواحی مشخص (اطراف راه آهن) و مجاورت مزارع، به کارخانه جات فرآوری سرب و روی، منجر به تجمع فلزات سنگین درخاک و سبزی جات شده است. در این تحقیق، غلظت فلزات سنگین (مس، روی، کادمیم و سرب) در بعضی از سبزیجات (گشنیز، ریحان، شوید، نعناع، مرزه، تره، برگ چغندر، شنبلیله و جعفری) در 6 منطقه شهر زنجان مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که، بیشترین غلظت فلزات سنگین در نمونه خاک های تحت آبیاری با فاضلاب بوده که از اطراف راه آهن جمع آوری شدند. از بین فلزات سنگین، حداکثر غلظت مس گیاهی، در مزارع آبیاری با فاضلاب بودند. غلظت کادمیم، روی و سرب در همه سبزیجات مورد مطالعه، بالاتر از محدوده ایمن برای مصرف انسان بود. بیشترین آلودگی کادمیم و روی در نمونه های مرزه (به ترتیب، 8/1 و 3/157 میلی گرم در کیلوگرم وزن خشک) و برای سرب و مس در سبزی نعناع (به ترتیب، 5/7 و 3/18 میلی گرم در کیلوگرم وزن خشک) به دست آمد که برای مصرف انسان، بالاتر از محدوده قابل قبول استاندارد ملی ایران بودند. میزان دریافت قابل تحمل روزانه موقتی برای کادمیم و سرب، کمتر ازاستاندارد ملی ایران بود. بنابراین، استفاده طولانی مدت و مصرف بالای سبزیجات (بیش تر از 058/0کیلوگرم روزانه) در استان زنجان، می تواند عواقب خطرناکی بر سلامتی انسان داشته باشد. از طرفی، تنها، غلظت مس خاک، همبستگی مثبت معنی دار با غلظت مس سبزیجات نعناع و ریحان نشان داد. بنابراین با توجه به آلودگی سبزیجات مزارع مجاور به کارخانه سرب و روی، می توان چنین استنباط کرد که، منبع اصلی تجمع فلزات سنگین در سبزیجات برگی، آلودگی جوی حاصل از مجاورت به کارخانه صنعتی (سرب و روی) می باشد.