تهیه نسخه فارسی «پرسشنامه سنجش رفتاری کارکرد اجرایی - نسخه پیش دبستانی» و بررسی روایی ظاهری و محتوایی آن

کارکردهای اجرایی به سلسله مراتب بالاتر و خودتنظیم گر فرایندهای شناختی گفته می شود که به مدیریت و کنترل افکار و اعمال کمک می کنند. کارکردهای اجرایی کودکان به شیوه های مختلفی ارزیابی می شود که معتبرترین و ارزشمندترین شیوه، استفاده از گزارش عملکردهای روزانه در محیط طبیعی زندگی کودک است. هدف این تحقیق تهیه نسخه فارسی «پرسشنامه سنجش رفتاری کارکرد اجرایی - نسخه پیش دبستانی» (BRIEF-P) و بررسی روایی ظاهری و محتوایی آن در کودکان بهنجار فارسی زبان بود. این پرسشنامه توسط والدین کودکان 5-2 سال تکمیل شد.
بررسی این مطالعه روش شناسی و از نوع روان سنجی است و با استفاده از قرارداد استاندارد IQOLA، به فارسی سازی آزمون و بررسی روایی آن می پردازد. این پروتکل شامل مراحل ترجمه، سنجش کیفیت ترجمه، ترجمه روبه عقب، مقایسه نسخه انگلیسی با نسخه فارسی است. سنجش روایی ظاهری برعهده 20 نمونه (والد) بود و نمره اثر عبارات سنجیده شد. 15 صاحب نظر با استفاده از فرمول محاسبه نمره اثر و فرمول محاسبه CVI و CVR، روایی محتوای آزمون و نسبت و شاخص روایی محتوا را بررسی کردند.
برای سنجش میزان سادگی و وضوح عبارات پرسشنامه، توافق بالای 80 درصد گروه نمونه مبنی بر ساده ، رسا و واضح بودن آیتم ها مدنظر قرار گرفت و عبارات مشکل و مبهم در هیئت محققان و متخصصان در جلسات مکرر موردبحث قرار گرفتند و مفاهیم مشابه ساده تر، رساتر و واضح تر، جایگزین عبارات دشوار و مبهم شدند. سپس نمره اثر معیار تناسب و ارتباط آیتم ها برای هریک از 63 آیتم پرسشنامه محاسبه شد. نتیجه روایی صوری نشان داد که تمام عبارت ساده و واضح بودند و بیشتر آیتم های پرسشنامه به جز 7 عبارت نمره اثر بالاتر از 5/1 را کسب کردند. برای بررسی روایی محتوایی پرسشنامه از محاسبه شاخص و نسبت روایی محتوا استفاده شد. بررسی روایی محتوا نشان داد که تقریبا تمام عبارات پرسشنامه نمره شاخص بالای 79/0 (کمترین نمره 8/0 و بیشترین نمره 1) را کسب کردند ولی برای معیار مرتبط بودن سه عبارت نمره کمتر از 79/0 را کسب کردند. همچنین، نمره نسبت روایی محتوا برای همه عبارات به جز 5 عبارت بالاتر از 49/0 به دست آمد.
نسخه فارسی این پرسشنامه از نظر فرهنگی و روایی صوری، انطباق مناسبی پیدا کرده است. نتایج روایی صوری موید این نکته است که نسخه فارسی آزمون برای جامعه هدف، واضح، روشن و قابل فهم است، اما برای 7 آیتم پرسشنامه، نمره اثر کمتر از 5/1 به دست آمد. البته ازآنجاکه در این مطالعه والدین کودکان بهنجار موردتوجه بودند، می توان به احتمال اهمیت این عبارات در سنجش کودکان نابهنجار پی برد؛ زیرا در طیف وسیعی از اختلالات رشدی کودکان (همانند نقص توجه/بیش فعالی و اتیسم) چنین رفتارهایی به وضوح مشکل زا تلقی می شوند. بنابراین، اهمیت وجود چنین عباراتی در پرسشنامه نهایی مشاهده می شود و با وجود نمره اهمیت کمتر از 5/1 برخی عبارات در گروه نمونه (کودکان بهنجار)، این عبارت ها حفظ و در پرسشنامه نهایی ذکر شد. نتایج روایی محتوایی نیز نشان دهنده برداشت های متفاوت فرهنگی از برخی عبارات پرسشنامه بود. پیشنهاد می شود در مطالعات آتی، روایی صوری این نسخه فارسی با نظرخواهی از والدین کودکان ناهنجار و مبتلا به اختلالات رشدی انجام گیرد و نتایج موردمقایسه قرار گیرند و انواع دیگر روایی و پایایی این آزمون بررسی شود.