سعادت از نظر ابن سینا؛ غایت جامع یا غالب؟

یکی از مسائلی که در بحث سعادت قابل طرح است، این است که آیا عوامل متعددی در تحقق سعادت دخالت دارند، یا حصول سعادت وابسته به یک عامل است و اگر عوامل دیگری مطرح می شود، به منزله مقدمه برای تحقق آن عامل اصلی هستند. این دو تفسیر از سعادت، امروزه با عنوان «غایت جامع» و «غایت غالب « مطرح می شود و اندیشمندان می کوشند عوامل دخیل در سعادت را براساس میزان اثرگذاری آن ها در تحقق سعادت تحلیل کنند. در نوشتار حاضر و در پاسخ به این مسئله براساس فلسفه ابن سینا، می بینیم که ابن سینا سعادت انسانی را برمبنای حصول کمال قوای نفسانی انسان توضیح می دهد و می گوید نفس، کمالی از جهت ذات دارد که عبارت است از ادراک عقلی، و کمالی از جهت ارتباط با بدن دارد که مقصود از آن اکتساب هیئت استیلایی بر بدن و به دست آوردن فضایل اخلاقی است؛ اما ابن سینا انجام فضایل اخلاقی را مقدمه ای برای ادراک عقلی می داند و سعادت نهایی نفس را در اتصال به عقل فعال و ادراک عقلی معرفی می کند؛ از همین روست که او درک لذت کامل ناشی از سعادت حقیقی را منوط به مفارقت نفس از بدن می انگارد و تحقق آن را در نشئه آخرت میسر می داند. بدین ترتیب، می توان گفت ابن سینا سعادت را به عنوان غایت غالب تبیین می کند.