تاریخ چاپ و نشر کتاب فارسی از برآمدن تا انقلاب

نشر از بخش های مهم فرهنگی در جوامع امروزی است. نویسندگان و ناشران همواره در تعیین مسیر رویدادهای فرهنگی سهم داشته اند. تاریخ چاپ و نشر کتاب فارسی، با وجود داده های اطلاعاتی پراکنده، همچنان در بخش هایی نکاویده باقی مانده و پژوهش های انجام شده نیز نه تنها کافی نبوده، بلکه گاه بر مجهولات ما افزوده است. ثبت نشدن دقیق اطلاعات، متکی بودن نشر به روش های سنتی و موروثی بودن آن، بی اطلاعی از برخی فعالیت های ناشران، درگذشت پیش کسوتان نشر، تناقض اطلاعات در برخی متونی که حاوی مطالبی درباره اولین ها در نشر ایران است، همگی کار پژوهش در این حوزه را دشوار می کند. نشر با آنکه خود عاملی است برای تشویق و آموزش پژوهش های بنیادی و روشمند، خودش از این پژوهش محروم مانده و تاکنون تحقیقات روشمندی در این زمینه تدوین نیافته است. آنچه تاکنون منتشر شده شامل خاطرات افراد، گفت وگوها، تک نگاری ها و مقالات پراکنده ای است که مانند قطعات منفصل، نیازمند دست یا دستان توانایی است که به سازه ای استواری بدل شود. دشواری تدوین این گونه آثار را در تاریخ چاپ و نشر ایران شاهدیم. در این کتاب اطلاعات موسعی درباره نشر کتاب فارسی در محدوده زمانی حدود نیم قرن به نگارش درآمده است؛ اطلاعاتی که بسیار ارزشمند و ذیقیمت است، اما مثل هر کتاب دیگری، بدون نقد، مشکلاتش عیان نمی شود. این مقاله به قصد معرفی اهمیت این کتاب و توجه به نکات ازقلم افتاده نگارش یافته که امید است در ویراست بعدی مد نظر قرار گیرد.