اندیشه سیاسی میرزا محمدحسین نائینی (ره) بر مبنای مدل اسپریگنز

دغدغه اصلی این مقاله، ارائه نگرشی اندیشه شناختی و روش شناختی به اندیشه سیاسی میرزای نائینی (ره) و کاربرد نظریه حکومت مشروطه در تجزیه وتحلیل تعامل دین و دولت است. سوال اصلی این نوشتار عبارت است از اینکه میرزای نائینی بحران سامان سیاسی در دوران قاجاریه را چگونه دلیل یابی و برای برون رفت از آن، چه تجویز آرمانی ارائه می دهد؟ برای بررسی فرضیه، نگارنده با استفاده از چارچوب نظری توماس اسپریگنز در کتاب «فهم نظریه های سیاسی» به بررسی زوایای پنهان اندیشه سیاسی نائینی، در قالب مشکل شناسی، دلیل شناسی، آرمان شناسی و راه حل شناسی پرداخته و در این راستا، از روش پژوهش تاریخی-توصیفی (تحلیل محتوا) بهره برده است.
بحران استبداد منبعث از عدم توجه به ضروریات شریعت فرضیه ی اصلی نوشتار را شکل می دهد و در چنین شرایط تاریخی ای اندیشه سیاسی نائینی نضج گرفته است. از آنجا که مدل آرمانی میرزای نائینی حکومت فقیه عادل در عصر غیبت است ولی به دلیل عدم تحقق خارجی آن و بر اساس نگاه واقع بینانه، راه حل استبدادستیزی در ساخت قدرت، بازسازی حکومت بر اساس کاهش میزان استبداد حاکم و برقراری حکومت مشروطه می باشد.