اثر شیب طولی مسیر و تعداد تردد قاطر بر کوبیدگی خاک جنگل هنگام حمل چوب

مسیرهای مالرو، مسیرهای حمل و نقل اولیه چوب از کنار کنده تا دپو می باشند که در اثر تردد حیوان بارکش بوجود می آیند. کمبود جاده های دسترسی، کم بودن حجم برداشت در هکتار و فشارهای زیست محیطی ناشی از شیب زیاد و خاک ناپایدار، چوبکشی با قاطر را در برخی مناطق جنگلی شمال ایران متداول نموده است. هدف از اجرای این تحقیق بررسی اثر شیب طولی مسیرهای حمل چوب با قاطر و تعداد تردد بر کوبیدگی و درصد پوکی خاک و همچنین تعیین حد رطوبتی بهینه خاک برای زمان بندی ورود قاطر به جنگل و کاستن از صدمات وارد به رویشگاه بود.
یک مسیرمالرو با جهت حمل چوب رو به پایین در طرح جنگلداری سعدآباد گرگان انتخاب شد. مسیر مورد نظر با توجه به شیب طولی به سه طبقه 10-0، 20-10 و 20> درصد و با توجه به تعداد تردد به طبقات 2، 4، 8 و 12 بار تردد تقسیم شد. در هر طبقه میزان وزن مخصوص ظاهری یا کوبیدگی، درصد پوکی و رطوبت وزنی خاک در محل ردسم ها از طریق نمونه برداری با استوانه فولادی و بررسی های آزمایشگاهی مورد اندازه گیری قرار گرفت. آزمایشات در قالب طرح فاکتوریل با دو عامل اصلی شامل طبقات تردد در چهار سطح و طبقات شیب طولی در سه سطح و در مجموع با 12 تیمار در کنار تیمار شاهد در نرم افزار آماری SAS به اجرا در آمد.
نتایج نشان داد که با افزایش شیب طولی مسیر، وزن مخصوص ظاهری خاک افزایش و درصد پوکی کاهش یافت. همچنین با افزایش تعداد تردد قاطر، وزن مخصوص ظاهری به طور فزاینده ای افزایش یافت. با رسیدن به مرز 8 تردد، خاک به حداکثر وزن مخصوص ظاهری خود رسید و افزایش تعداد تردد دیگر تاثیر معنی داری بر کوبیدگی خاک نداشت. اثرات متقابل دو عامل شیب طولی مسیر و تعداد تردد قاطر بر رطوبت خاک در سطح احتمال 99 درصد معنیدار بود. مقادیر R2 نشان داد که متغیرهای موجود در اکثر مدلهای مربوط به رابطه وزن مخصوص ظاهری و رطوبت وزنی توانسته است بیش از 80 درصد تغییرات را توجیه کند. مقدار رطوبت بهینه برای کاهش کوبیدگی خاک هنگام حمل چوب با قاطر بین 35 تا 40 درصد بدست آمد.
از آنجایی که در شیب های تند و تعداد تردد های بالا میزان کوبیده شدن خاک توسط سم قاطر بیشتر می باشد، لازم است پیش از آغاز عملیات خروج چوب در چنین شرایطی، با اطلاع از حد رطوبتی بهینه و نمونه برداری از خاک نسبت به تعیین زمان مناسب برای آغاز عملیات به منظور کاستن از آسیب های وارده به خاک اقدام شود.