تاثیر وقایع اقلیمی حدی بر فرایندهای ژئومورفولوژیکی بادی از منظر نظریه کاتاستروفی (مطالعه موردی: جلگه غربی مکران)

نظریه کاتاستروف، روش مناسبی را برای مدل سازی سیستم های دینامیکی که با تغییرات ناگهانی همراه هستند، ارائه می کند. از وقایع اقلیمی که تاثیرات زیادی بر پوشش گیاهی بیابان های ساحلی جنوب شرقی کشور بر جا گذاشت، طوفان گونو است؛ چنین بارش هایی با شدت کمتر در فروردین 1393 نیز در شهرستان جاسک به وقوع پیوست. این مقاله سعی دارد ارتباط بین وقایع اقلیمی حدی و تغییرات ناشی از آن ها در وضعیت خاک و پوشش گیاهی منطقه سدیچ - جگین به عنوان بخشی از جلگه غربی مکران را با فرایندهای ژئومورفولوژیک بادی منطقه مطالعه کند. داده های تحقیق شامل توزیع فضائی لندفرم های ژئومورفولوژی، آمار بارندگی منطقه و امتیاز عوامل سنگ شناسی، شکل اراضی، باد، خاک، پوشش گیاهی، اشکال فرسایش بادی، رطوبت خاک، نوع و پراکنش نهشته های بادی و مدیریت اراضی در هر یک از لندفرم ها است. از نقشه های زمین شناسی، توپوگرافی، تصاویر ماهواره ای، مدل اریفر و معادلات رابطه پوشش گیاهی با بارندگی نیز به عنوان ابزار استفاده شد. با استفاده از معادلات پوشش- بارندگی، تغییرات پوشش گیاهی منطقه در نتیجه وقایع اقلیمی طوفان گونو و بارندگی های فروردین 1393، برآورد گردید. فرسایش بادی در بازه زمانی قبل و بعد از وقایع گونو و بارش های فروردین 93 نیز با استفاده از مدل اریفر و معادلات پوشش- بارندگی مورد ارزیابی قرار گرفت. ابتدا تاثیر تغییرات ایجادشده در وضعیت پوشش گیاهی بر عملکرد فرسایش بادی منطقه محاسبه شده و سپس وضعیت جدید فرسایش بادی پس از وقایع حدی اقلیمی به کمک معادلات پوشش- بارندگی و مدل اریفر برآورد گردید. بر طبق یافته ها، وقایع بارشی استثنائی هرچند باعث کاهش فاحش رسوب دهی بادی لندفرم ها در جلگه غربی مکران شده است، لیکن این تغییر چنان بزرگ نیست که باعث تغییر در عملکرد فرسایشی باد بر سطح جلگه شود؛ لذا از منظر فرایندهای بادی نمی توان این وقایع را در شمار وقایع کاتاستروفی طبقه بندی کرد.