بررسی تطبیقی برنامه های میان مدت پنج ساله شهرداری ها (مطالعه موردی: کلانشهرهای قم و ژوهانسبورگ)

بررسی نظری و سنجش قابلیتهای نظامهای برنامه ریزی کشورهای مختلف در اجرای برنامه های توسعه شهری و در قالب پژوهشهای تطبیقی، می تواند دستاوردهای عملی خوبی را برای شهرها مهیا نماید. هدف این مطالعه، بررسی شکلی و محتوایی برنامه های میان مدت پنج ساله شهرداریها در ایران با سایر کشورهای مشترک در استفاده از این اسناد هدایتگر، به کمک ارزیابی فرآیند محور و بررسی زمینه های اجرایی آنها با یکدیگر می باشد. مطالعات مقایسه محور در مورد الگوی نظام های برنامه ریزی و تدوین طرح و برنامه، دارای جایگاه ویژه ای در مطالعات شهری است. با این وجود، توجه به برنامه های مالی- عمرانی خرد، کمتر مورد مداقه محققین در ایران قرار گرفته است. در این مطالعه؛ برنامه های تهیه شده و مصوب اخیر پنج ساله شهرداریها در دو کلانشهر قم در ایران و کلانشهر ژوهانسبورگ در آفریقای جنوبی، مورد استناد و کاوش قرار گرفته است. نمونه داخلی در سال 1392 شمسی تهیه و برنامه «IDP» نمونه خارجی در سال 2013 میلادی تدوین شده است. روش تحقیق مطالعه نیز، دارای راهبرد تحقیق تطبیقی و الگوی کیفی است. یافته های مطالعه، نشان دهنده اشکالات بنیادین نظام برنامه ریزی ایرانی در مقایسه با کشور مورد مطالعه است که خود دارای مختصات خاصی از جمله فقر شهری می باشد. یکپارچگی اسناد برنامه های هدایتگر و نظام مدیریت واحد شهری،کمی گرایی در کنار توجه به کیفیت طرح در قالب سیستم مدیریت عملکرد و از همه مهمتر؛ نگاه فراتر از طرح، انتظار پیامد و اثر از برنامه های مصوب در سطح شهر از جمله برنامه راهبردی پنج ساله توسعه شهر، مهمترین مزیتهای رویکردی کلانشهر ژوهانسبورگ، نسبت به کلانشهر قم در تدوین این گونه از برنامه ریزی میان مدت شهری می باشد. از سوی دیگر، زمینه های ضعف محتوایی به نسبت فرم شکلی برنامه، در نمونه ایرانی جلوه بارزتری دارد.