عرفان شریعت: از تعارض تا گفتگو گونه شناسی ارتباط میان عرفان و شریعت

رابطه میان عارفان و متشرعین - به نمایندگی فقها - در طول تاریخ تمدن اسلامی، رابطه ای پر فراز و نشیب بوده است. تلقی عارفان از شریعت نیز به همین منوال با نوسانات مختلفی همراه بوده است. برخی از اهل تصوف، حقیقت را همان شریعت می دانند (وحدت انگاران) و برخی دیگر حقیقت را ورای شرع و قانون می انگارند و حضور شریعت را مخل ظهور طریقت و تصوف می دانند (معارضان). برخی گروه های دیگر نیز با اصالت دادن به هر یک از دو گفتمان، معتقدند نبایستی هیچ یک در حریم دیگری ورود کرده و هر یک متکفل سامان دادن به بخشی از نیازهای این جهانی و آن جهانی فرد است (استقلال اندیشان). گروه دیگری نیز فارغ از آنکه خود به کدام یک از دو گروه وحدت اندیش یا استقلال اندیش معتقدند، در پی ایجاد گفت و گو میان این دو گفتمان پرقدرت فرهنگ و تمدن اسلامی اند و معتقدند چنانچه بتوان با گفت و گو و برقراری آتش بس میان این دو گروه پتانسیل های موجود در هر یک را به فعلیت رساند، فرهنگ و تمدن اسلامی شاهد یک جهش عظیم رو به جلو، هم در جهات مادی و هم در سمت و سوی معنوی خواهد بود (گفتگو). این مقاله می کوشد تا آرای جریانات مختلف فکری اسلامی را ذیل یکی از این چهار گروه دسته بندی نماید.