جنبه های هستی شناختی و معرفت شناختی تشبیه و تنزیه در شعر جامی و تطبیق آن با آرای ابن عربی

تنزیه و تشبیه از موضوعات هستی شناختی و معرفت شناختی کلامی- عرفانی است که به ویژه در بحث از توحید، معرفت و ارتباط ذات با اسما و صفات، همچنین در موضوع تجلیات و تعینات ذات از اهمیت بسزایی برخوردار است. هدف این پژوهش که با روش توصیفی- تحلیلی انجام شده، زمینه سازی برای فهم و درک درست تر مفهوم تنزیه و تشبیه در اشعار جامی و تطبیق آن با آثار ابن عربی و پیروان اوست. این بررسی نشان می دهد که جامی دو دیدگاه تنزیه و تشبیه را با هم جمع کرده است و در این زمینه رویکردی تلفیقی دارد. جامی ضمن اثرپذیری از آموزه های قرآن و سنت، به شدت وام دار ابن عربی و شارحان مکتب اوست. به اعتقاد جامی آمیختگی و جمعیت تنزیه عقلانی و تشبیه شهودی، منجر به شناخت صحیح و معرفت کامل ساحت الهیت می شود. ازاین رو مفهوم تنزیه و تشبیه کلیه مراتب وجود، از مرتبه ذاتی تا اسما و صفات و اعیان ثابته و سریان آن در عالم، همچنین مرتبه وجودی انسان کامل را شامل می شود.