ارزیابی پایداری و تعیین الگوی کشت سیستم های زراعی با برنامه ریزی ریاضی چندهدفه

این مقاله به ارزیابی پایداری در سیستم زراعی دشت بجستان در استان خراسان رضوی و تعیین مناسب ترین الگوی کشت متناسب با آن می پردازد. برای تلفیق ابعاد سه گانه محیطی،‏ اقتصادی و اجتماعی،‏ دو معیار نسبی به عنوان شاخص های بررسی پایداری سیستم تعریف شدند. این دو معیار شامل حصول بیشترین عایدی اقتصادی و ایجاد بیشترین فرصت های اشتغال به ازای هر واحد مصرف آب،‏ هستند. بهینه سازی نسبت های «سود خالص به مصرف آب» و «ایجاد اشتغال به مصرف آب»،‏ با بهره گیری از مدل های برنامه ریزی ریاضی یک هدفه و چندهدفه کسری انجام شد. با هدف حداکثرسازی سود،‏ شاخص های پایداری سود به مصرف آب و اشتغال به مصرف آب در مدل کسری به ترتیب 3 /17 و 0 /19 درصد نسبت به مدل خطی افزایش داشت. با هدف حداکثرسازی اشتغال شاخص های پایداری بالا به ترتیب 2 /25 و 1 /22 درصد افزایش داشت. در رویکرد چندهدفه برنامه ریزی آرمانی،‏ شاخص اشتغال به مصرف آب در مدل کسری،‏ 4 /32 درصد بیشتر از مدل خطی بود،‏ ولی نسبت اشتغال به مصرف آب 5 /42 درصد افزایش نشان داد. در ادامه با مقایسه کارایی اقتصادی و اجتماعی هر واحد مصرف آب در سناریوهای مختلف،‏ مناسب ترین الگوهای کشت منطقه با توجه به منابع موجود آب و خاک و نیروی انسانی مشخص شد.