ارزیابی زادآوری طبیعی ذخیره گاه جنگلی گونه شیشم Dalbergia Sissoo ROXB در استان خوزستان

در سال های گذشته عدم شناخت دقیق منابع موجود و بهره برداری های بی رویه و غیراصولی موجب گردیده تا بسیاری از ذخایر با ارزش منابع طبیعی کاملا از بین رفته یا در شرف نابودی قرارگیرد به نحوی که بهره برداری مستمر از آن ها امکانپذیر نباشد. بی شک جنگل های طبیعی استان خوزستان که در زمره ذخایر با ارزش منابع طبیعی کشور می باشند نیز از این قاعده مستثنی نبوده اند. یکی از گونه های مهم درختی که در این جنگل ها به شدت در معرض خطر نابودی قرار گرفته ،گونه شیشم می باشد. هدف این تحقیق بررسی وضعیت زادآوری و جوانه زنی بذور ذخیره گاه جنگلی گونه شیشم می باشد.
به منظور بررسی وضعیت زادآوری ذخیره گاه جنگلی گونه شیشم در این تحقیق، زادآوری طبیعی در 30 میکروپلات (3 × 3 متر) به طور کاملا تصادفی مورد بررسی قرار گرفت. به این ترتیب که در هر میکروپلات، پارامترهای کمی و کیفی نهال های حاصل از زادآوری مورد شمارش و بررسی قرار گرفت. همچنین به منظور بررسی وضعیت جوانه زنی بذور درختان شیشم، بذور جمع آوری شده از روی درختان مادری مناسب به عنوان بذور تر و بذور جمع آوری شده از زیر این درختان به عنوان بذور خشک به آزمایشگاه بذر جنگلی خزر ارسال شد. در آزمایشگاه خصوصیات فیزیکی بذور، درصد قوه نامیه و تیمار مناسب برای جوانه زنی بذور، مورد مطالعه قرار گرفت. به منظور مقایسه تیمارهای مختلف از آزمون تجزیه واریانس یکطرفه و آزمون توکی استفاده شد.
نتایج نشان داد که بیشترین میزان زادآوری طبیعی در طبقه ارتفاعی بیش از 100 سانتی متر و کمترین میزان آن در طبقه ارتفاعی کمتر از 25 سانتی متر است. همچنین بررسی نوع زادآوری طبیعی موجود در ذخیره گاه طبیعی شیشم نشان داد که تجدید حیات فقط از طریق ریشه جوش می باشد. بررسی کیفی زادآوری طبیعی درختان شیشم نشان دادکه بیشترین درصد کیفیت در طبقه ارتفاعی کمتر از 25 سانتی متر و کمترین درصد آن در طبقه ارتفاعی بیش از 100 سانتی-متر می باشد. نتایج آزمایشات بذر نشان داد که چنانچه بذور تر بلافاصله و بدون تیمار آب سرد کاشته شوند، پس از سه هفته دارای قوه نامیه 7 درصد می باشند. همچنین چنانچه بذور خشک بلافاصله و بدون تیمار آب سرد کاشته شوند، پس از سه هفته دارای کمترین قوه نامیه و با تیمار هشت روزه در آب سرد دارای بیشترین درصد قوه نامیه خواهند بود.
نتایج بررسی کمی و کیفی زاد آوری طبیعی در ذخیره گاه مورد مطالعه نشان داد که بیشترین میزان زادآوری و درصد شادابی در طبقه ارتفاعی کمتر از cm25 و کمترین میزان زادآوری و درصد شادابی در طبقه ارتفاعی بیش از cm100 می باشد. در مورد قوه نامیه، آزمایشات نشان داد که بذور شیشم بدون تیمار آب سرد دارای کمترین درصد قوه نامیه (5 درصد) و با تیمار آب سرد به مدت 8 روز دارای بیشترین درصد قوه نامیه ( 39 درصد ) می باشند.