بررسی رویکردهای متفاوت علمای مسلمان درباره آرا و افکار حلاج

حسین بن منصور حلاج (244- 309 ق) از چهره های سرشناس تصوف و عرفان اسلامی است که زندگی، اندیشه، و به ویژه کشته شدن وی در تاریخ تصوف پیوسته معرکه آرای متقابل و حتی متناقض بوده است. در گفتار و نوشتار وی بیش از هر موضوع دیگری اندیشه های وحدت وجود با زبان رمز و شطح و بیان سرشار از وجد و سکر نمود دارد تا جایی که می توان «انا الحق» او را آشکارترین تجلی اندیشه وحدت وجودی وی برشمرد. حلاج به دلیل اعتقاد نداشتن به علوم ظاهر و کافی ندانستن آن برای وصول به حضرت حق غالبا با علمای قشری موضع انکار و ستیز داشت. اختلاف برخی از این علما با حلاج امری اعتقادی بوده که عمده ترین آن اشاعه تفکر وحدت وجود است که با اصول دین و توحید ذات در تعارض بود. در این مقاله درصددآنیم که با بررسی رویکردهای متفاوت علمای مسلمان درباره افکار و اندیشه های حلاج و مقایسه و تحلیل آرا و اندیشه های موافق و مخالف به بررسی و تحلیل توقیع صادره از جانب امام زمان (عج) به حسین بن روح نوبختی بپردازیم.