رویکردی تحلیلی به تاثیر کالبد شهر بر فرهنگ با تاکید بر بافت شهری(مطالعه موردی: شهر قزوین)

فرهنگ به عنوان مفهومی پویا همواره تحت تاثیر عوامل گوناگون قرار داشته و عناصر شکل دهنده آن بر اثر مولفه های گوناگون در حال تغییر هستند. در جوامع کنونی، تغییرات فرهنگی به طور واضح به چشم می آید و عوامل موثر بر این تغییرات به موضوعی بحث برانگیز تبدیل شده است؛ با توجه به نقش و اهمیت دانش شهرسازی در بهبود کیفیت زندگی و ارتقای فرهنگ شهری، لزوم مطالعه چگونگی تاثیر کالبد شهر بر فرهنگ، به روشنی دیده می شود. در این پژوهش مفهوم «فرهنگ»، به دو بعد مادی و غیرمادی تقسیم شده است؛ به طوری که دربرگیرنده چهار مولفه «زبان»، «عقاید»، «ارزش ها» و «هنجارها» است. مفهوم «کالبد شهر» نیز به دو بعد «طبیعی» و «مصنوع» تقسیم شد. از طرفی دیگر دسته بندی منوچهر مزینی به عنوان چهارچوب مورد بررسی در نظر گرفته شد که بدین ترتیب، کالبد شهر در سه مقیاس «چهره»، «سیما» و «پیکر» بررسی شد. روش تحقیق، آمیخته ای از روش های اسنادی و زمینه یابی است؛ با توجه به موضوع تحقیق برای مطالعه تاثیر کالبد شهر بر فرهنگ، نمونه موردی به نحوی انتخاب شد که مولفه های کالبد شهر (متغیر مستقل) دسته بندی شده و تاثیر آن ها بر مولفه های فرهنگ (متغیر وابسته) سنجیده شود؛ از سوی دیگر با توجه به این که فرهنگ به عنوان یک مفهوم پویا از عامل مهم اقتصاد نیز تاثیرپذیر است، بنابراین در تهیه پرسشنامه ها دقت شد که آن ها به لحاظ سطح اقتصادی و درآمد، دارای شرایط تقریبا مشابهی باشند. با انجام آزمون های آماری به وسیله نرم افزار SPSS، نتایج ذیل حاصل شد که عبارتند از کالبد شهر بر روی بیش تر افراد در بافت تاریخی تاثیر زیاد و خیلی زیاد، و بر روی ساکنان در بافت های قدیمی و میانی تاثیر متوسط رو به زیاد و در بافت جدید تاثیر متوسط رو به کم دارد و از بافت تاریخی به بافت مدرن، از میزان تاثیرپذیری ارزش ها و هنجارهای مردم از سیمای شهر کاسته می شود؛ با حرکت از سمت بافت تاریخی به سمت بافت نوساز و مدرن از تاثیر بافت محل سکونت بر اعتقادات کاسته شده و کالبد شهر بر عناصر بیرونی فرهنگ نظیر تغییر سبک زندگی، اخلاقیات و چگونگی عمل به هنجارها و غیره تاثیر بیش تری دارد و فقط در طول زمان بر زبان فرهنگ تاثیر می گذارد.