بررسی اثر شیب و کاربری اراضی بر خصوصیات خاک، رواناب و رسوب با استفاده از شبیه ساز باران (مطالعه موردی: حوزه آبخیر کچیک، استان گلستان)

خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک در شیب و کاربری های مختلف اراضی تغییر می کند. ارزیابی و تجزیه و تحلیل این تغییرات در زمینه ی ویژگی های خاک، رواناب و رسوب به برنامه ریزی و مدیریت صحیح منجر می شود. تحقیق حاضر، در حوزه ی آبخیز کچیک شهرستان مراوه تپه در استان گلستان اجرا شده است. پنج کاربری اراضی شامل جنگل طبیعی، جنگل دست کاشت، مرتع و زراعت هندوانه و گندم درو شده است که در چهار طبقه شیب 12- 3، 18-12، 25-18، 40-25 درصد و پلات های 4 مترمربعی انتخاب شد. رواناب و رسوب در هر مرحله ی جمع آوری و مقدار رسوب، حجم رواناب، مواد مغذی (فسفر، نیتروژن و مواد آلی)، ظرفیت تبادل کاتیونی، رطوبت پیشین و وزن مخصوص خاک در آزمایشگاه اندازه گیری شده است. نتایج نشان داد با تغییر کاربری از جنگل به زراعت، رواناب و رسوب به ترتیب 7/3 و 22 برابر شده و وزن مخصوص خاک، به میزان 52/0 گرم بر سانتی متر مکعب افزایش یافته است. میزان نیتروژن، فسفر، ماده آلی، رطوبت پیشین خاک و ظرفیت تبادل کاتیونی از کاربری جنگل به زراعت، به ترتیب 7/2، 3، 8/5، 2/3 و 7/2 برابر کاهش یافته است. شیب در کاربری های مختلف، اثرات متفاوتی را در میزان متغیرهای اندازه گیری شده ایجاد کرده است. طبق نتایج به ترتیب ماده آلی، فسفر و ظرفیت تبادل کاتیونی بیشترین تاثیر را در میزان رواناب و رسوب نشان داده اند. با توجه به نقش محوری پوشش گیاهی در کاهش رواناب و رسوب، مدیریت صحیح اراضی و اصلاح کاربری می تواند در کاهش اثرات منفی ناشی از آنها تاثیر زیادی داشته باشد.