تحلیل بهره وری آب گندم در مدیریت های آبیاری در برخی از مناطق ایران

در شرایط حاضر مهمترین چالش بخش کشاورزی، افزایش بهره وری آب است. متاسفانه تاکنون در کشورما تعیین و تحلیل شاخص بهره وری آب در کشاورزی مورد توجه جدی قرار نگرفته است و این امر موجب عدم اطمینان از مصرف صحیح آب در بخش کشاورزی شده است. این پژوهش با هدف بررسی بهره وری آب گندم تحت مدیریت های متفاوت آبیاری در ایستگاه های تحقیقاتی هشت استان کشور و تعیین عمق مناسب آبیاری گندم (در شرایط محدودیت منابع آبی) طی سال های 90-1377 انجام شد. دامنه تغییرات بهره وری آب کاربردی گندم در آزمایش های انجام شده برابر با 5/1-3/0 کیلوگرم بر مترمکعب بود که نسبت به دامنه گزارش شده توسط سازمان خواربار جهانی برای کل جهان (1-8/0 کیلوگرم بر مترمکعب) بالاتر، لیکن تقریبا در محدوده دامنه گزارش شده توسط زوارت و بستیانسن (7/1-6/0کیلوگرم بر مترمکعب) است. دامنه وسیع بهره وری آب گندم، نشان دهنده پتانسیل بالا برای افزایش تولید این محصول به ازای مصرف آب کمتر است. حداکثر مقادیر بهره وری آب آبیاری و آب کاربردی (آب آبیاری+بارندگی موثر)قابل حصول گندم در ایستگاه کرج به ترتیب 1/2 و 5/1 کیلوگرم بر مترمکعب با آبیاری قطره ای و اعمال کم آبیاری نتیجه گردید. همچنین در ایستگاه کرمان، کمترین مقادیر بهره وری آب آبیاری و آب کاربردی گندم به ترتیب 4/0 و 36/0 کیلوگرم بر متر مکعب، در آبیاری سطحی مشاهده شد.حداکثر مقادیر بهره وری آب آبیاری و آب کاربردی گندم در ایستگاه مشهد، به ترتیب 9/1 و 5/1 کیلوگرم بر مترمکعب در شرایط کاربرد کم آبیاری به دست آمد. نتایج نشان داد برای دسترسی به مقادیر بهینه بهره وری آب آبیاری در منطقه مشهد و در شرایط محدودیت منابع آب، اولویت کشت گندم با مزارعی است که با اعمال مدیریت کم آبیاری کنترل شده و با مصرف آب آبیاری به میزان 300 میلی متر، بهره وری آب این گیاه در حدود 6/1 کیلوگرم بر مترمکعب شود. همچنین با در نظر گرفتن میزان بارندگی موثر این منطقه، بایستی با بکارگیری کل آب کاربردی به اندازه 420 میلی متر و با اعمال مدیریت کم آبیاری، مقدار بهره وری آب کاربردی گندم برابر 1/1 کیلوگرم بر مترمکعب حاصل گردد.