ارزیابی نقادانه روش شناسی های آینده نگاری و آینده پژوهی

هدف مقاله ی حاضر ارزیابی نقادانه برخی از شناخته شده ترین روش هایی است که در مطالعات آینده ها (یا پژوهش آینده ها) [1] و شیوه های آینده نگاری[2] مورد استفاده قرار می گیرد. پس از ارائه برخی ملاحظات مقدماتی (بخش 1)، بحثم را از یک مسیر غیر مستقیم پی می گیرم: از طریق تحلیل تفصیلی شباهت ها و تفاوت های میان دانش نظری/علم نظری و فناوری. این بخش اساس بحث های بخش بعدی مقاله است. به علاوه، این بخش تاثیر مستقیمی بر موضوعات مهم دیگر مرتبط با مطالعات آینده هادارد، از جمله بحث های مربوط به ابهام در مفهوم «اتخاذ تصمیمات عقلانی »، روشن نبودن وضعیت مطالعات آینده ها به عنوان رشته ای دانشگاهی، و استفاده ی گمراه کننده از دو مفهوم کلیدی «روش» و «روش شناسی». در بخش های سه و چهار به این مفاهیم خواهم پرداخت. در بخش پنج، به شکلی نقادانه به ارزیابی چند چارچوب روش شناسی مشهور می پردازم که به طور کلی در علوم انسانی و اجتماعی ، و نیز در مطالعات آینده ها استفاده می شود. این روش شناسی ها عبارتند از: ، پوزیتیویسم، پساپوزیتیویسم، برساخت گرایی[3]، نظریه انتقادی[4] (انتقادی گرایی[5])، و کنش-تحقیق. استدلال خواهم کرد که این روش شناسی ها، علی رغم محبوبیت شان نزد متخصصین در رشته ی مطالعات آینده ها، کمبودهای جدی ای دارند. نقص های این چارچوب های روش شناسی بر پیامدهای تحقیقاتی که از طریق آنان انجام می شود، تاثیر می گذارد. در بخش 6، منظری فلسفی، به نام عقلانیت نقاد[6]، و یک چارچوب روش شناسی، به نام تحلیل موقعیت[7] را که می تواند (با تغییراتی مناسب)، در قالب یک روش جامع(meta-method) ظاهر شود معرفی می کنم. بخش 7 مربوط به مقایسه ای انتقادی میان عقلانیت نقاد و چند چارچوب روش شناسی مشهور در مطالعات آینده ها است، و در بخش پایانی (بخش 8) تلاش خواهم کرد به اختصار نشان دهم چطور عقلانیت نقاد می تواند به بهبود کارایی شیوه های آینده نگرانه کمک کند.