پارادایم؛ افسانه یا واقعیت (تحلیل معناشناختی، خاستگاه و ارزیابی)

در مواجهه با پارادایم، از پایه ای ترین و مهم ترین پرسش های روش شناختی ای که پیوند تنگاتنگی با معرفت شناسی دارد این است که آیا پژوهش، خواه در قلمرو علوم طبیعی و خواه در ساحت دانش های انسانی، و حتی پژوهش در مسائل معرفت شناسی بدون تحقق پارادایم ها و مفروضات ذهنی امکان پذیر است؟ پارادایم ها چه نقشی در پژوهش، روش تحقیق، معرفت و دستیابی به واقعیت دارند؟ برای دستیابی به پاسخ این گونه پرسش ها ابتدا باید دید پارادایم چیست و خاستگاه یا منشا آن کجاست؟ واژه پارادایم که دیرزمانی نیست که در فلسفه علم کانون توجه قرار گرفته و به سرعت به دیگر ساحت ها و حوزه های معرفت بشری انتقال یافته، مشحون از ابهام است؛ ازجمله اینکه آیا از آن ساختار ذهنی اراده می شود یا مبنا و یا الگو؟ ازآنجاکه این مسئله به گونه ای گسترده به عرصه هایی ژرف، تاثیرگذار و بنیادی همچون فلسفه دین، فلسفه، معرفت شناسی و روش شناسی راه یافته، ضرورت پژوهش درباره آن انکارناپذیر است. از مهم ترین دستاوردهای این کاوش این است که با تحلیل معناشناختی این واژه و بیان خاستگاه آن، ابهام آن زدوده می شود و می توان درباره اندیشه ورزی و پژوهش با پارادایم یا بدون آن داوری کرد.