بررسی تطبیقی مقام توکل و درجات آن در قرآن و متون تعلیمی صوفیه تا قرن هشتم

توکل یکی از مفاهیم مهم قرآنی و اسلامی است و در بین اهل عرفان و تصوف یکی از منازل سالکین و از عالی ترین مقامات مقربین محسوب می شود. توکل از یکسو با اعتقادات انسان مسلمان در مبحث توحید مرتبط است و از سویی دیگر با جنبه عملی زندگی او پیوند دارد .این مسئله باعث دشواری و پیچیدگی مفهوم توکل گردیده است. بزرگان صوفیه درباره توکل و واسپاری امور زندگانی مادی و معنوی خود به خداوند دیدگاه های متعدد و متنوعی ابراز نموده اند و با توجه به گستردگی مفهوم توکل، مراتب و درجاتی برای آن به نسبت عوام، خاصان و خاص الخواص قائل شده اند. در این پژوهش ضمن به دست دادن تعریف قرآنی توکل ، برداشت های صوفیه از این مفهوم و درجات آن، در هشت اثر از مهمترین متون تعلیمی صوفیه شامل: «اللمع فی التصوف»،«التعرف لمذهب التصوف»،«منازل السائرین»، «رساله قشیریه»،« احیاءالعلوم » ،«کشف المحجوب»،«مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه» و« انسان الکامل » بررسی و مقایسه گردیده است.