طراحی مدل کسب و کار برای بانکداری جامع با رویکردی آینده نگر

بانک تنها نهاد مالی است که سپرده مردم را جمع‌‌آوری کرده و اقدام به اعطای تسهیلات و ارایه خدمات بانکی مختلف به مشتریان می‌‌نماید. محققان مختلف نقش و علت وجودی بانک را واسطه‌‌گری و تامین خدمات مالی، تامین نقدینگی، مدیریت ریسک، پر کردن خلا عدم تقارن اطلاعاتی بین سپرده‌گذار و قرض‌گیرنده از طریق انجام نظارت مشروع و نیز ایجاد مکانیزم پرداخت مناسب را از دیگر فعالیت‌های بانک‌ها عنوان کرده‌‌اند. به هر حال، اگر مقررات اجازه دهد بانک‌‌ها می‌‌توانند در زمینه‌‌های مالی غیربانکی نیز محصولات و خدمات ارایه کنند و یا در سطح جهانی بر گستره دو نقش اصلی (واسطه‌‌گری و داشتن قدرت نقدینگی) بیفزایند. در سال‌‌های اخیر نیز مجموعه تحولات در صنعت بانکداری و مهم‌‌تر از آن، حاکمیت و محوریت مشتری در کسب‌‌وکار سازمان‌‌ها منجر به ظهور شکل‌‌های جدیدی از بخش‌‌بندی مشتری در بانک‌‌ها و شکل‌‌گیری مفهوم بانکداری جامع شده است. مدل کسب‌‌وکار به عنوان یک مفهوم نوین مدیریتی از اوایل دهه 1990 میلادی و با ظهور کسب‌‌وکارهای اینترنتی، وارد ادبیات کسب‌‌وکار شد تا با زبانی ساده به توصیف و تبیین جریان ارزش در سازمان‌‌ها بپردازد. مدل کسب‌‌وکار، سازمان‌‌ها را قادر می‌‌سازد تا درباره کسب‌‌وکار خود، رقبا یا هر سازمان دیگری به تفکر پرداخته و ضمن تشریح ویژگی‌‌های آنها، دست به خلق گزینه‌‌های استراتژیک بزنند. طراحی هوشمند و نوآورانه مدل کسب‌‌وکار در بانک‌‌های کشور مورد غفلت قرار گرفته و اکثر بانک‌‌ها از بدو تاسیس نسبت به ارایه خدمات مشابه به آحاد جامعه اقدام می‌‌نمایند، حتی تحولات و پیشرفت‌‌های ایجاد شده در صنعت بانکداری و به‌‌کارگیری گسترده بانکداری الکترونیک در بانک‌‌های کشور نیز نتوانسته تغییراتی را در مدل کسب‌‌وکار آنها ایجاد نماید و بانک‌‌ها بدون توجه به مسایل و چالش‌‌های محیط جدید، کسب‌‌وکار سنتی خود را در قالب ابزارهای نوین و بسترهای الکترونیک، مدیریت و هدایت می‌‌نمایند. این موضوع زمانی جالب‌‌تر می‌‌شود که با توجه به بانک‌‌محور بودن اقتصاد کشور و به دلیل برخی مسایل‌‌ و فشارهای نهادهای دولتی و نظارتی، به ویژه در بانک‌‌های دولتی و خصوصی‌‌شده (و حتی خصوصی)، این قبیل بانک‌‌ها در اکثر مواقع ملزم به تاسیس شعبه در اقصا نقاط کشور هستند. مجموعه این موارد، علاوه بر افزایش هزینه‌‌های غیرعملیاتی بانک‌‌ها به بالاتر از چهار درصد، رقابت ناسالم و رفتارهای غیراخلاقی را نیز در نظام بانکی کشور رقم زده است. باور بر این است که بانک‌‌ها از طریق طراحی هوشمندانه مدل کسب‌‌وکار خود می‌‌توانند دست به نوآوری در تعریف اهداف و ماموریت‌‌ها، تعیین بخش‌‌های بازار اختصاصی و مشتریان خاص، خلق ارزش‌‌های منحصربه‌‌فرد برای مشتریان، تعریف کانال‌‌های ارایه خدمات و مدیریت روابط مشتریان و نهایتا کاهش هزینه‌‌های غیرعملیاتی و افزایش درآمدها و سودآوری بزنند. هدف این مقاله، طراحی و تحلیل تابلوی کسب‌‌وکار برای بانکداری جامع کشور در سه مقطع گذشته، حال و آینده به منظور بررسی روند تحولات نظام بانکی کشور از حیث گروه‌‌های مشتریان، روش‌‌ها، کانال‌‌ها، ابزارها، سیستم‌‌های ارتباط با مشتری، منابع و فعالیت‌‌ها و جریان درآمدی و هزینه‌‌ها است تا از این طریق امکان تمرکز بانک‌‌ها بر نقاط قوت و ظرفیت‌‌های نوآوری در اجزای مدل کسب‌وکار فراهم شود. در این مقاله، ضمن تشریح روش‌‌شناسی تدوین مدل کسب‌‌وکار برای بانکداری جامع، تحلیل و پیشنهادهایی ارایه شده است تا فتح بابی برای حرکت بانک‌‌ها در این مسیر باشد.