چیستی حکم حکومتی از منظر فقه سیاسی با تاکید بر دیدگاه علامه طباطبایی

اسلام به عنوان دینی جامع و کامل که همه شئون زندگی انسان را در برمی گیرد؛ نمی تواند نسبت به سیاست و حکومت – به عنوان بخش مهمی از زندگی اجتماعی انسان - ساکت باشد. از طرف دیگر بررسی جایگاه احکام و دستور های حکومتی از منظر شرعی مسئله ای مهم و قابل پژوهش است؛ و بررسی دیدگاه های علما و صاحب نظرانی همچون علامه طباطبایی به عنوان یکی از بزرگ ترین اندیشمندان معاصر شیعه می تواند به گسترش فضای بحث در این زمینه کمک کند. در این پژوهش، پس از تبیین مفهوم حکم حکومتی و ویژگی ها و شرایط آن؛ به بررسی ماهیت و مبانی نظری احکام حکومتی از منظر علامه طباطبایی پرداخته شده است. علامه در ذیل آیه 59 سوره نساء به بیان دلایل لازم الاتباع بودن احکام حکومتی پیامبر می پردازد؛ و سپس بر اساس آیه 144 سوره آل عمران شئون اجتماعی پیامبر را در عصر غیبت به دیگر مسلمین تسری داده؛ و اعتبار صدور احکام حکومتی برای «ولی-امر» را تایید می نماید و این احکام را از منظر فقهی معتبر و لازم الاجرا می داند؛ لیکن معتقد است: احکام حکومتی باید در کنار و موید احکام اولیه باشد؛ و نباید به تعطیلی موقت احکام اولیه منجر شود؛ بنابراین می توان نتیجه گرفت که ایشان به «ولایت مطلقه ولی امر» در عصر غیبت و امکان صدور حکم حکومتی برخلاف حکم اولی شرعی برای حل مشکلات جامعه، قائل نیست.