ادراک نوجوانان از عوامل مخاطره آمیز و محافظت کننده سوء مصرف مواد: تحلیل محتوای هدایت شده با رویکرد مدل اکولوژیک (SEM)

سوء مصرف مواد مخدر، تهدیدی جدی برای سلامت جوامع می باشد که در گروه های سنی پایین تر در حال افزایش است. نتایج مطالعات نشان می دهد که بیشتر نوجوانان مصرف مواد را در سنین 13-12 سالگی شروع می کنند. هدف از انجام پژوهش حاضر، تبیین ادراک نوجوانان از عوامل مخاطره آمیز و محافظت کننده سوء مصرف مواد با استفاده از رویکرد اکولوژیک (The Social Ecological Model یا SEM) بود.
این تحقیق از نوع کیفی بود که به روش تحلیل محتوا انجام گرفت. شرکت کنندگان مطالعه را 38 نفر از دانش آموزان دختر (22 نفر) و پسر (16 نفر) مدارس شهر اصفهان که در پایه سوم دوره متوسطه اول مشغول به تحصیل بودند، تشکیل داد. نمونه ها به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. داده ها از طریق مصاحبه جمع آوری گردید و تجزیه و تحلیل شد.
چهار طبقه اصلی در سطوح فردی، بین فردی، سازمانی و اجتماعی و سیاست های عمومی (سیاست گذار ی ها) با استفاده از رویکرد SEM به تفکیک عوامل مخاطره آمیز و محافظت کننده استخراج گردید. شرکت کنندگان اعتقاد داشتند که عوامل مخاطره آمیز برای اعتیاد نوجوانان در سطح فردی شامل عدم آگاهی نسبت به مضرات مواد مخدر و نداشتن مهارت های زندگی و در سطح بین فردی نیز شامل نقش خانواده و اهمیت ندادن خانواده به شعایر مذهبی بود. در سطح سازمانی و اجتماعی به دسترسی به اینترنت و ماهواره بدون نظارت والدین و در سطح سیاست های عمومی به ورود مواد مخدر به کشور اشاره شد. عوامل محافظت کننده در سطح فردی عبارت از آگاهی نوجوان در رابطه با مضرات مواد مخدر و داشتن مهارت های زندگی و در سطح بین فردی شامل نقش تاثیرگذار خانواده و تقویت شعایر مذهبی بود. در سطح سازمانی و اجتماعی، اختصاص یک درس از دروس به این مقوله و در سطح سیاست های عمومی نیز بررسی علل و عوامل اعتیاد و ایجاد فعالیت های تفریحی جایگزین عنوان گردید.
در مطالعه حاضر عوامل مخاطره آمیز و محافظت کننده سوء مصرف مواد در نوجوانان در چهار سطح متمایز شد که لازم است در طراحی و اجرای برنامه های مداخله ای پیشگیرانه مد نظر قرار گیرد.