یاجوج و ماجوج: تحولات شناختی مسلمانان درباره زیستگاه آنان تا دوره مغول

داستان قوم یاجوج و ماجوج و خروج فرجامین و هولناک آنان، در سنت دینی اسلامی جایگاه ویژه ای دارد، از این رو جغرافی نویسان و مورخان مسلمان نیز تمایل داشتند که مکان و موقعیت این قوم را که بر اساس روایت های دینی در بخشی از این جهان مسکن دارند، به دست دهند. در این میان، متغیر اوضاع و شرایط تاریخی در مکان یابی یاجوج و ماجوج از اهمیت بسیار برخوردار بود. در پژوهش حاضر با استفاده از روش تاریخی-تحلیلی و از طریق بازخوانی و برآورد اطلاعات منابع پیش و پس از حمله مغول، نحوه تاثیرگذاری مولفه های تاریخی و فرهنگی دوره مغول بر پندار مسلمانان درباره موقعیت جغرافیایی یاجوج و ماجوج بررسی شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که هرچند اغلب منابع تا پیش از حمله مغول، مکان زندگی یاجوج و ماجوج را منطبق بر زیست بوم اصلی قوم مغول در نظر می گرفتند، در دوره پس از حمله مغول، به سبب افزایش دانش جغرافیایی مسلمانان، این دو از هم تفکیک شدند و سرزمین یاجوج و ماجوج در مناطق دورتر و ناشناخته آن سوی زیست بوم مغولان مکان یابی گردید.