برنامه ریزی منظر با رویکرد بوم شناختی، نمونه موردی: راهبرد توسعه فضاهای باز و سبز حومه ای در منطقه 19 شهرداری تهران

توسعه نامتعادل فضایی– کالبدی شهرها بویژه در مناطق حومه ای، همواره تخریب فضا های باز و سبز را در پی دارد. از آن جا که رویکرد بوم شناسی منظر با دیدگاه کل نگر رابطه انسان و طبیعت را مورد بررسی قرار می دهد، از جایگاهی منحصربه فرد در برنامه ریزی پایدار منظر برخوردار است. این مقاله، در پی تبیین گام های اصلی در فرایند برنامه ریزی بوم شناختی براساس روش تحلیل محتوا در ادبیات تخصصی معماری منظر با هدف شناخت راهبردهای توسعه فضا های باز و سبز درون و پیرامون شهرها است. در این مورد، فرض مقاله بر مفاهیم انتزاعی پایه در مدل «لکه - دالان -بستر(ماتریس)» و «مفهوم چارچوب» به منظور تبیین و طبقه بندی عرصه های باز و سبز تکیه دارد. به این ترتیب، تعمیم گزاره های منطقی حاصل از مفاهیم پایه و تطبیق آنها با پژوهش های پیشین که به شیوه های کمی به مطالعه ساختار منظر در مقیاس منطقه ای شهر تهران پرداخته اند، طبقه بندی فضا های باز و سبز را در سه دسته مناطق تولیدی، حفاظتی و تعاملی امکان پذیر ساخت. در نهایت با تعمیم راهبردهای موجود در قالب یک پژوهش موردی در منطقه 19 شهرداری تهران که از قابلیت های طبیعی و ماهیت حومه ای برخوردار است، سیاست ها در دو مقیاس میانی و خرد تدوین شد. نتایج مطالعه نشان داد که طیف وسیعی از فضاهای باز و سبز منطقه 19 شهرداری تهران دارای ماهیت مناطق تعاملی هستند. توسعه فضاهای باز و سبز حومه ای در مناطق تعاملی باید با تکیه بر مفاهیم «انسجام» و «پیوستگی» در برنامه ریزی بوم شناسی منظر مدنظر قرار گیرد. محصول این پژوهش رویکردی مقدماتی را در سیاست گذاری فضاهای باز و سبز مناطق حومه ای با نگرش معماری منظر معرفی می نماید.