ارزیابی خطر ناشی از مس و روی در گندم، برنج و خاک اطراف معدن ایرانکوه اصفهان

مس و روی گرچه از عناصر کم مصرف ضروری برای انسان هستند ولی افزایش جذب این دو عنصر باعث ایجاد بیماری های مختلف در انسان می شود. بنابراین تعیین غلظت مس و روی در محصولات کشاورزی و ارزیابی تاثیر آنها بر سلامت انسان ضروری به نظر می رسد. این تحقیق با هدف تعیین غلظت مس و روی در گندم، برنج و خاک اطراف معدن ایرانکوه و ارزیابی ضرائب خطر آنها بر سلامت انسان نسبت به بیماری های غیرسرطانی در استان اصفهان انجام شد.
در این تحقیق از خاک و محصولات عمده زراعی منطقه شامل گندم و برنج نمونه برداری شد. نمونه برداری بصورت تصادفی و مرکب از ده مزرعه گندم و ده مزرعه برنج انجام شد. از هر گیاه (برنج و گندم) و از خاک سطحی ( عمق صفر تا 20 سانتی متری خاک) در هر مزرعه 3 نمونه مرکب و تصادفی برداشته شد.
غلظت کل مس و روی در خاک مورد مطالعه به ترتیب 62/28 و 78/269 میلی گرم بر کیلوگرم به دست آمد. میانگین غلظت مس در برنج و گندم به ترتیب 84/11 و 43/8 میلی گرم بر کیلوگرم و برای روی به ترتیب 82/92 و 06/29 میلی گرم بر کیلوگرم به دست آمد. غلظت مس و روی در خاک و گیاهان با افزایش فاصله از معدن کاهش یافت. جذب روزانه مس و روی به ترتیب 05/34 و 43/214 میکروگرم بر کیلوگرم وزن بدن در روز برای بزرگسالان ،17/32 و 6/199 میکروگرم بر کیلوگرم وزن بدن در روز برای کودکان برآورد شد. این مقادیر کمتر از میزان مجاز ورود مس و روی به بدن انسان بر طبق استاندارد جهانیWHO (1993) که به ترتیب 40 و 300 میکروگرم بر کیلوگرم وزن بدن در روز گزارش شده است، می باشد. مس و روی جذب شده از طریق تماس پوستی با خاک در حالت بیشینه برای کودکان و افراد بالغ به ترتیب 4-10×44/9 و 4-10×03/1 میکروگرم بر کیلوگرم وزن بدن در روز برای مس و به ترتیب 3-10×9/8 و 4-10×84/9 میکروگرم بر کیلوگرم وزن بدن در روز برای روی می باشد. همچنین جذب از طریق استنشاق مس و روی موجود در ذرات معلق خاک در حالت بیشینه برای کودکان و افراد بالغ به ترتیب 5-10×4/1 و 6-10×6/7 میکروگرم بر کیلوگرم وزن بدن در روز برای مس و به ترتیب 4-10×32/1 و 5-10×19/7 میکروگرم بر کیلوگرم وزن بدن در روز برای روی می باشد. این اعداد از مقدار مبناء جذب از طریق پوست و استنشاق که برای مس و روی به ترتیب 4/0 و 3 میکروگرم بر کیلوگرم وزن بدن در روز می باشد، بسیار کمتر است.
در مجموع نتایج این مطالعه نشان داد که پتانسیل خطرپذیری(HQ) برای مس و روی از طریق مسیرهای مطالعه شده کمتر از یک می باشد و احتمال ابتلا به بیماری های غیر سرطانی از این مسیرها برای مصرف کنندگان وجود ندارد.