تبیین رفتار حفاظتی بهره برداران حوزه ی تالاب شادگان در برابر اثرات خشکسالی؛کاربست تئوری آسیب پذیری

بزرگ ترین تالاب بین المللی ایران یعنی تالاب شادگان یکی از مهم ترین و ارزشمندترین تالاب های کشور و حتی جهان است. وسعت تالاب، طبیعی بودن آن، غنای بالای گونه های گیاهی، جانوری و زیستگاه های آن، ارزش فوق العاده ای را برای این تالاب به ارمغان آورده است. در سال های اخیر این تالاب ارزشمند تحت تاثیر عوامل طبیعی و عوامل غیرطبیعی و انسانی در معرض خشک شدن و نابودی قرار گرفته است. معیشت خانوارهای بهره بردار روستایی حاشیه نشین تالاب شادگان از تمامی جنبه ها به این تالاب وابستگی انکارناپذیری دارد، به طوری که مرگ تالاب، مرگ معیشت آن ها را به همراه خواهد داشت. یکی از راه های کاهش آسیب پذیری حاشیه نشینان تالاب شادگان، تاکید و توجه بر رفتار سازشی بهره برداران آن است. در این راستا تحقیق حاضر با هدف تحلیل عوامل موثر بر رفتار سازشی بهره برداران حوضه ی تالاب شادگان در برابر اثرات خشک سالی بر اساس تئوری آسیب پذیری انجام شده است.
این تحقیق به لحاظ ماهیت و اهداف، از نوع پژوهشی کاربردی و از منظر جمع آوری داده ها، توصیفی پیمایشی و از نظر تحلیل روابط بین متغیرها از نوع مطالعات همبستگی است. جامعه ی آماری تحقیق شامل کلیه ی خانوارهای بهره بردار روستایی ساکن در بخش مرکزی و دهستان خنافره از شهر شادگان در استان خوزستان شامل 2319 بود که در نهایت نظرات 124 بهره بردار بر اساس روش نمونه گیری سهمیه ای تصادفی از طریق پرسش نامه گردآوری شد. به منظور تعیین پایایی آن از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که با میزان بالای 0/76 برای تمامی متغیر‏ها نشان از پایایی مطلوب پرسش نامه‏ داشت. روایی پرسش نامه نیز به وسیله‏ تیمی از متخصصان موضوعی تایید شد. داده های حاصل از پرسش نامه های گردآوری شده به وسیله‏ دو نرم‏افزار SPSSv20 و AMOSv20 توصیف و تجزیه و تحلیل شدند.
طبق نتایج به دست آمده 47/6 درصد بهره برداران روستایی حوضه مورد بررسی از نظر نوع رفتار سازشی در برابر آسیب پذیری ناشی از مخاطرات طبیعی و انسانی، دارای رفتار غیرمسئولانه و 52/4 درصد دیگر نیز دارای رفتار مسئولانه در این باره بوده اند. نتایج به دست آمده از تحلیل مسیر نشان داد که متغیر حساسیت، اثری مستقیم و معنی دار بر آسیب پذیری و رفتار سازشی بهره‏برداران به ترتیب با مقدار بتای (0/377β =) و (0/208β =) دارد. متغیر در معرض قرار گرفتن اثری مستقیم و معنی‏ داری بر آسیب‏پذیری و رفتار سازشی بهره‏برداران با مقدار بتای به ترتیب (0/492β =) و (0/323β =) دارد. سه متغیر در معرض قرار گرفتن، حساسیت و ظرفیت انطباقی در مجموع 41 درصد از تغییرات واریانس آسیب ‏پذیری را تبیین می‏ کنند. سه متغیر در معرض قرار گرفتن، حساسیت و آسیب ‏پذیری در مجموع 20 درصد از تغییرات واریانس رفتار سازشی را تبیین می‏ کند.