بررسی وضعیت قنوات و آبیاری در اراضی کشاورزی مربوط به آنها در استان سمنان

قنات یکی از شگفت انگیزترین سازه ها برای استخراج آب زیرزمینی در مناطق خشک و نیمه خشک است. در استان سمنان، 607 رشته قنات با تخلیه متوسط 5/93 میلیون متر مکعب در سال وجود دارد. در پژوهش حاضر، وضعیت 15 رشته قنات و وضعیت آبیاری در اراضی کشاورزی مربوط به آنها در این استان بررسی و برخی راهکارها برای بهبود وضعیت قنات‏هایمورد مطالعه ارائه گردیده شده است. در این تحقیق،وضعیت آبدهی قنات ها و تغییرات کمی و کیفی آب آنها، راندمان کاربرد و کارآیی مصرف آب در اراضی پایین دست قنات ها ارزیابی شد. نتایج نشان داد که عدم تامین اعتبار کافی به علت کمبود منابع مالی، ریزش کوره ها و میله ها به خاطر عدم تجهیز مناسب، عدم استفاده از مصالح و پوشش های لازم، عدم نگهداری صحیح و مناسب قنات ها، عدم ایجاد تمهیدات لازم برای جلوگیری از ورود سیلاب ها به داخل قنات‏ها، تعدد مالکین و بروز مشکل در هماهنگی آنها و مهاجرت به شهرها از مهمترین عوامل کاهش آبدهی و تخریب قنات‏های منطقه بودند. تغییرات هدایت الکتریکی و pH آب قنات‏ها در بلندمدت ناچیز بود. متوسط راندمان کاربرد آب در اراضی پایین دست قنات‏ها 6/51 درصد و در اراضی پایین دست چاه ها 5/45 درصد به دست آمد. متوسط بهره وری مصرف آب در اراضی پایین دست قنات‏ها برای محصولات مختلف 63/0 کیلوگرم بر متر مکعب برآورد گردید. ایجاد تشکل های قوی برای مشارکت هرچه بهتر مالکین در بهره برداری و نگهداری قنات‏ها، لایروبی منظم، کول گذاری کوره، طوقه چینی میله ها، لوله گذاری در کوره و نصب شیر فلکه در مظهر قنات، احداث حوضچه های ذخیره آب قنات‏ها، ایجاد تناسب بین نیاز آبی محصولات و آب داده شده در اراضی پایین دست قنات‏ها از مهم ترین راهکارهای عملی و اجرایی برای بهبود وضعیت قنات‏ها هستند.