بررسی اثر تنش خشکی در مراحل مختلف رشد بر عملکرد دانه، تجمع اسمولیت ها و رنگ دانه های فتوسنتزی در ژنوتیپ های سورگوم دانه ای (Sorghum bicolor L.)

یکی از مهم ترین راهبردهای گیاهان در پاسخ به تنش های غیر زنده از جمله خشکی، تجمع مواد محلول آلی سازگار است. به منظور بررسی اثر تنش خشکی بر عملکرد، اجزای عملکرد دانه و برخی صفات بیوشیمیایی در ژنوتیپ های سورگوم دانه ای، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1393 در مزرعه مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان جنوبی اجرا شد. تیمارهای تنش خشکی شامل آبیاری متداول (شاهد)، قطع آبیاری در مرحله رشد رویشی (مرحله رویت آخرین برگ به صورت لوله ای) و قطع آبیاری در مرحله رشد زایشی (50 درصد بوته ها در مرحله آغاز گلدهی) به عنوان عامل اصلی و 10 ژنوتیپ سورگوم دانه ای شامل: KGS29، MGS2،KGS33 ، سپیده، KGFS27،MGS5 ،KGFS5 ،KGFS17، KGFS13 و KGFS30 به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که تنش خشکی تاثیر منفی معنی داری بر عملکرد دانه، وزن هزار دانه و تعداد دانه در پانیکول داشته است. ژنوتیپ های مورد مطالعه نیز از نظر تمام صفات مورد بررسی تفاوت آماری معنی دار داشتند که حاکی از وجود تنوع بالا در بین ژنوتیپ ها بود. تنش خشکی سبب کاهش محتوای کلروفیل و کاروتنوئیدها و افزایش محتوای کربوهیدرات های محلول و پرولین آزاد و نیز درصد قند ساقه (Brix) گردید. از نظر عملکرد دانه ژنوتیپ KGFS13 با میانگین عملکرد 5060 کیلوگرم در هکتار و پس از آن ژنوتیپ KGFS17 قرار گرفت. مقایسه میانگین اثر متقابل ژنوتیپ و تنش خشکی از نظر محتوای پرولین برگ نشان می دهد که ژنوتیپ KGSF17 در تیمار تنش خشکی متوسط، بالاترین میزان و ژنوتیپ های MGS5 و MGS2 در شرایط آبیاری متداول به طور مشترک کمترین میزان پرولین را دارا بودند. در مجموع نتایج نشان می دهد که تجمع پرولین و کربوهیدرات های محلول و درصد قند ساقه، در اثر تنش خشکی افزایش و رنگ دانه های فتوسنتزی کاهش پیدا می کند.