اثر تیمارهای مختلف کشت مخلوط درهم و ردیفی بر عملکرد و اجزای عملکرد کنجد و لوبیا

به منظور ارزیابی نسبت های مختلف دو گیاه کنجد و لوبیا در کشت های مخلوط جایگزینی و افزایشی در دو سیستم کشت درهم و ردیفی، آزمایشی در دو سال زراعی 93-1392 و 92-1391 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد، انجام شد. این آزمایش با استفاده از طرح کرت های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. روش کاشت شامل: کشت به صورت ردیفی و کشت درهم به عنوان عامل اصلی و ترکیب های مختلف کشت مخلوط شامل: کشت خالص لوبیا (100b)، کشت خالص کنجد (100s)، 25% کنجد-75% لوبیا (25s75b)، 50% کنجد-50% لوبیا (50s50b)، 75% کنجد-25% لوبیا (75s25b)، 100% کنجد-10% لوبیا (100s10b)، 100% کنجد-20% لوبیا (100s20b)، 100% کنجد-30% لوبیا (100s30b)، 10% کنجد-100% لوبیا (10s100b)، 20% کنجد-100% لوبیا (20s100b)، 30% کنجد-100% لوبیا (30s100b) به عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شد. در پایان فصل رشد صفات وزن هزار دانه، تعداد کپسول یا غلاف در بوته، تعداد بذر در کپسول یا غلاف، عملکرد بیولوژیک، عملکرد اقتصادی و شاخص برداشت ثبت شدند. نتایج حاصل از آزمایش نشان داد که در هر دو گیاه کنجد و لوبیا، ترکیب کشت مخلوط دارای تاثیر معنی داری روی تمامی صفات مورد مطالعه داشت. به طوری که در تیمارهای 25s75b، 50s50b و 75s25b وزن هزار دانه، تعداد کپسول یا غلاف در بوته، تعداد بذر در کپسول یا غلاف و شاخص برداشت بیشترین مقادیر مشاهده شد. در کنجد، صفات تعداد دانه در بوته، عملکرد اقتصادی و شاخص برداشت و در لوبیا، صفات وزن هزار دانه، عملکرد ماده خشک و عملکرد اقتصادی، علاوه بر ترکیب کشت مخلوط، تحت تاثیر نوع کشت نیز قرار گرفتند که کشت ردیفی مقادیر بالاتری را نسبت به کشت درهم نشان داد. نتایج مربوط به نسبت برابری زمین نشان داد که نسبت جزئی برابری زمین کنجد و لوبیا در کشت ردیفی بیشتر از کشت درهم بود. علاوه بر این نسبت جزئی برابری زمین کشت مخلوط های جایگزینی بیشتر از کشت های مخلوط افزایشی بود. همچنین در تمامی تیمارهای آزمایش، نسبت برابری زمین کل، بیشتر از یک بود و بیشترین مقادیر در تیمارهای 25s75b، 50s50b، 30s100b، 75s25b، 100s30b و 10s100b (به ترتیب 1/22، 1/19، 1/15، 1/15 و 1/14) مشاهده شد. استفاده بهتر از منابع در نتیجه کشت مخلوط را می توان از دلایل این امر دانست. نتایج نشان داد که حضور لوبیا تاثیرات مثبتی را بر کنجد داشت که احتمالا خاصیت تثبیت کنندگی نیتروژن توسط ریشه های لوبیا می تواند یکی از دلایل اصلی این امر باشد.