بررسی روابط صفات کمی در لاین های پیشرفته کنجد

چهارده لاین برتر کنجد حاصل از بررسی های مقدماتی پیشین، به همراه رقم اولتان و توده محلی بیرجند در آزمایشی در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با 4 تکرار به مدت 2 سال ارزیابی شدند. صفات اندازه گیری شده در این تحقیق شامل درصد سبز کردن، تعداد گل در محور، تعداد شاخه فرعی، طول کپسول، تعداد کپسول در بوته، ارتفاع اولین کپسول، ارتفاع بوته، ارتفاع شاخه بندی، ارتفاع زاینده، ارتفاع زاینده کپسول، طول دوره رویشی، عملکرد دانه، وزن هزار دانه و درصد روغن بود. نتایج همبستگی ساده فنوتیپی (پیرسون) نشان داد وزن هزار دانه بیشترین همبستگی را با صفات ارتفاع بوته (697/0r=) دارد. تجزیه خوشه ایبر اساس صفات ذکر شده و با روش وارد منجر به تفکیک 3 گروه متمایز شد. گروه 2 که شامل توده محلی بیرجند، رقم اولتان، لاین 11 و لاین 12 بود از نظر میانگین تمام صفات وضعیت بهتری داشت و به عنوان گروه برتر شناخته شد. این گروه بیشترین فاصله را با گروه 1 و 3 داشت. تجزیه به مولفه های اصلی (PCA) مشخص کرد که 4 مولفه اصلی اول مقادیر ویژه بالاتر از 1 را دارند و این چهار مولفه 42/76% تغییرات کل لاین ها و ارقام را توجیه می کنند. در مولفه اصلی اول صفات تعداد شاخه فرعی و وزن هزار دانه و در مولفه اصلی دوم وزن صفات درصد سبز کردن و عملکرد کل بیشتر بود، لذا در برنامه انتخاب لاین ها باید به این صفات توجه نماییم. کلاس بندی بر اساس صفات ذکر شده نشان داد که برای کشت کنجد در منطقه، استفاده از توده محلی بیرجند به لحاظ برتری از نظر صفات مورد بررسی، توصیه می شود.