اثرات محلول پاشی سدیم نیترو پروساید بر فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانت و عملکرد ماده موثره ماریتیغال تحت تنش خشکی

ماریتیغال گیاه دارویی است که برای تولید سیلیمارین و روغن کشت می شود. سیلیمارین ترکیبی از فلاونولیگنان های مختلف می باشد که برای درمان بیماری های کبدی و بسیاری از بیماری های دیگر مورد استفاده قرار می گیرد. تنش خشکی در این گیاه ضمن کاهش عملکرد دانه، عملکرد متابولیت های ثانویه را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. این پژوهش به منظور بررسی اثرات سدیم نیتروپروساید بر فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانت و عملکرد ماده موثره ماریتیغال در شرایط کمبود آب انجام شد.
آزمایش به صورت کرت های دو بار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه زنجان در سال 1392 انجام گرفت. در این آزمایش سدیم نیتروپروساید (SNP) در سه سطح صفر، 100 و 200 میکرومول در لیتر بعنوان فاکتور اصلی، تنش خشکی در سه سطح شاهد، قطع آبیاری از مرحله ساقه روی و قطع آبیاری از مرحله گرده افشانی بعنوان فاکتور فرعی و دو ژنوتیپ ماریتیغال (مجاری و ساری) بعنوان فاکتور فرعی فرعی در نظر گرفته شدند. صفات اندازه گیری شامل فعالیت آنزیم های کاتالاز، پراکسیداز و آسکوربات پراکسیداز، محتوای نسبی آب برگ، پایداری غشاء سلولی، درصد و عملکرد سیلیمارین و عملکرد دانه بود.
تنش خشکی از مرحله ساقه روی محتوای نسبی آب برگ و از هر دو مرحله قطع آبیاری پایداری غشاء سلولی را کاهش داد، در صورتیکه محلول پاشی با سدیم نیترو پروساید از کاهش بیشتر محتوای نسبی آب برگ در شرایط تنش جلوگیری و پایداری غشاء سلولی را بهبود داد. قطع آبیاری از مرحله ساقه روی فعالیت آنزیم کاتالاز را در هر دو ژنوتیپ بطور معنی داری افزایش داد، در حالیکه فعالیت آنزیم پراکسیداز و آسکوربات پراکسیداز را در رقم مجاری کاهش و در اکوتیپ ساری فعالیت آسکوربات پراکسیداز را افزایش و بر فعالیت پراکسیداز تاثیری نداشت. کاربرد SNP فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانت را در رقم مجاری بطور معنی داری بویژه در مرحله تنش ساقه روی افزایش داد، اما در اکوتیپ ساری فقط در تنش گرده افشانی سبب افزایش فعالیت آنزیم آسکوربات پراکسیداز گردید در صورتیکه در تنش ساقه روی سبب کاهش معنی دار آنزیم کاتالاز شد و تاثیری نیز بر فعالیت آنزیم پراکسیداز نداشت. با افزایش شدت تنش محتوای سیلیمارین دانه بطور معنی داری افزایش یافت، ولی تاثیری بر عملکرد سیلیمارین نداشت. کاربرد 100 میکرومولار SNP اثر افزایشی بر درصد سیلیمارین دانه داشت و نیز عملکرد سیلیمارین را در هر دو مرحله قطع آبیاری نسبت به گیاهانی که فقط تحت تیمار خشکی بودند بهبود داد. همچنین عملکرد دانه تحت تاثیر تنش بطور معنی داری کاهش پیدا نمود در حالی که این کاهش با محلول پاشی 100 میکرومولار SNP در مرحله تنش ساقه روی و گرده افشانی جبران گردید.
نتایج این تحقیق نشان داد که محلول پاشی گیاهان با SNP بویژه در سطح 100 میکرومولار با افزایش فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانت و بهبود کارایی مصرف آب و تروایی غشاء سلولی از افت عملکرد دانه در شرایط کمبود آب جلوگیری و درصد و عملکرد ماده موثره ماریتیغال را افزایش می دهد.