ارزیابی کارآمدی نظام مرتعداری ایران در نیم قرن گذشته

نقطه عطف ایجاد تغییرات چند بعدی در نظام مرتعداری ایران، قانون ملی شدن جنگل ها و مراتع است. اقدامات و برنامه های متعددی در مراتع انجام شد. تاکنون اثرگذاری طرح ها و برنامه ها، وضعیت بهره برداران و مراتع به صورت جامع و در گذر زمان ارزیابی نشده است. هدف از تحقیق حاضر ارزیابی اقتصادی، اکولوژیکی و سیاستی- نهادی نظام مرتعداری ایران در طی نیم قرن گذشته بود. ابزار تحقیق پرسشنامه و مصاحبه بود. روند تغییرات معیارهای انتخابی با استفاده از سه معیار اقتصادی (کاهش درآمد نسبی بهره برداران)، بوم شناختی (کاهش تولید مراتع) و سیاستی- نهادی (ناموفق بودن اقدامات و برنامه های دولت) در طیف 9 گزینه ای لیکرت ارزیابی شدند. انتخاب جوامع آماری از بین دست اندرکاران کلیدی نظام مرتعداری مبتنی بر رویکرد شهرت و نمونه گیری هدفمند صورت گرفت. جوامع پاسخگو معتقد هستند شاخص های تولید مراتع و درآمد حاصل از بهره برداری در انتهای فصل بهره برداری در گذشته «بیشتر» با امتیاز متوسط 49/7 بوده است در حالیکه روند آن سال به سال با رتبه ی متوسط 8/1 کاهش یافته است. همچنین نتایج نشان می دهد نظام مرتعداری ایران در حال حاضر کارآمد نیست. به طوریکه از گذشته تاکنون سطح مراتع و تولیدات مرتعی کاهش و نارضایتی بهره برداران از حرفه مرتعداری افزایش یافته است. از طرفی اقدامات و برنامه هایی که از طرف سازمان های مسئول انجام شده است در وضعیت عمومی مرتع و مرتعداران چندان موثر نبوده است. توصیه می شود اقدامات موثرتری حداقل برای حفظ مراتع موجود و توانمندسازی جوامع درگیر مستقیم در مراتع توسط بخش خصوصی و دولتی انجام شود.