عوامل موثر گزارش شده برای سوءرفتارهای پژوهشی در تحقیقات ایران

دغدغه ها و نگرانی های اساسی در پیوند با سلامت پژوهش سبب شده است تا سوءرفتارهای پژوهشی در تحقیقات ایران به عنوان موضوعی در خور بررسی، در مطالعات مطرح شوند؛ اما لازمه ی داشتن سیاست عینی و خط مشی روشن برای مدیریت سوءرفتارهای پژوهشی و تمهید سلامت پژوهش در تحقیقات کشور، داشتن آگاهی و شناخت کافی درباره ی عوامل ایجادکننده ی آن هاست. در مطالعه ی حاضر تلاش شده تا شواهد گزارش شده در مطالعات داخل کشور درباره ی سوءرفتارهای پژوهشی و عوامل موثر بر آن ها بررسی شوند. به این منظور، سی مطالعه ی انجام شده درباره ی سوءرفتارهای پژوهشی ایران شناسایی و برای مطالعه ی اسنادی انتخاب شدند. عوامل شناسایی شده از شواهد مربوط به سوءرفتارهای پژوهشی گزارش شده در ذیل سه مجموعه ی 1. عوامل ساختاری شامل فشار نشر، سیاست های ارتقای علمی، تامین بودجه ی پژوهش و حفظ موقعیت شغلی؛ 2. عوامل سازمانی شامل محیط پژوهش، فعالیت های نظارتی کنترلی بر پژوهش و آموزش فعالیت های پژوهشی؛ 3. عوامل فردی شامل مهارت های پژوهشی، مدرک گرایی، منافع مالی حاصل از پژوهش، درک و قضاوت اخلاقی فرد تعیین و تعریف شدند. بر این اساس، الگوی تحلیلی عوامل موثر برای سوءرفتارهای پژوهشی گزارش شده در مطالعات ایران تدوین شد. همچنین نتایج این مطالعه نشان دادند که مطالعات انجام شده در کشور آن چنان که باید، به بررسی متغیرهای مربوط به عوامل فرهنگی و عوامل موقعیتی، نپرداخته اند و عمدتا به مصادیق بارز سوءرفتارهای پژوهشی مانند داده سازی و تحریف داده ها، به ویژه سرقت علمی، توجه کرده اند.