حسام الدین خویی و نوآوری در قسمیات

از آثار برجای مانده از حسن بن عبدالمومن خویی، ملقب به حسام الدین خویی، ادیب و منشی مشهور قرن هفتم هجری، تا کنون چند رساله منتشر شده است. اغلب آن ها به نثر است و در زمینه تعلیم انشاء و فن ترسل. حسام الدین خویی، در زمانه خود و در میان معاصران، به «حسام شاعر» معروف بوده است، ولی از سروده هایش، جز منظومه هایی کوتاه و ابیاتی پراکنده در ضمن آثار منثور، عجالتا چیزی در دست نیست. در این مقاله، منظومه ای 145 بیتی از حسام الدین خویی، برای نخستین بار، معرفی و عرضه شده است که بخشی از «قسمیات» اوست. منظور از «قسمیه»، در این نوشته، «قطعه» کوتاهی است که معمولا با «به خدایی که» یا «بدان خدای که» آغاز می شود. با بررسی پیشینه این نوع شعر، در آغاز، نمونه هایی از قسمیه های شاعران متقدم به دست داده ایم. سپس به بررسی قسمیات حسام الدین خویی و ابتکاراتش در این زمینه پرداخته ایم. در خاتمه، متن قسمیات او، بر اساس دو مجموعه نویافته در کتابخانه های ترکیه، تصحیح و عرضه شده است .