مدل کسب و کار داشتن یا نداشتن

همه ما شاهد تغییرات بسیار زیادی در دنیای اطراف خود هستیم. ‌شرکت‌های بزرگی که صحنه رقابت را به ‌شرکت‌های کوچک تازه‌وارد واگذار می‌کنند کم نیستند، به همین دلیل است که نوآوری و خلاقیت در هر کسب‌وکاری جز جدایی‌ناپذیر آن است. با نگاه به دوره عمر ‌شرکت‌ها می‌بینیم که همه ‌شرکت‌ها و سازمان‌ها دارای یک چرخه عمری هستند، به دنیا می‌آیند، رشد می‌کنند، بالغ می‌شوند ودر نهایت، پیری و افول و مرگ را تجربه می‌کنند. سازمان‌ها و کسب‌و‌کارهایی موفق هستند که دوره رشد و بلوغ طولانی‌تری داشته باشند که این امر میسر نمی‌شود، مگر با توجه به محیط و داشتن نوآوری در ‌مدل‌های کسب‌وکار.
تا همین چند دهه قبل ‌مدل‌های کسب‌وکار تقریبا همگی مشابه بودند. یک صنعت‌گر مواد اولیه را می‌خرید، نیروی انسانی را به خدمت می‌گرفت، با استفاده از آنها کالای مورد نظر خود را تولید می‌کرد، یک حاشیه سود مشخص در نظر می‌گرفت و محصول را می‌فروخت، بازرگانی و عرضه خدمات هم شاهد تفاوت چندان چشمگیری نبود، اما اکنون وضعیت کاملا تغییر کرده است. در استراتژی می‌گوییم از برخورد روندها و نیازها، نقطه‌ای به وجود می‌آید که به آن فرصت می‌گویند، نیازها تغییر کرده است و فرصت‌هایی جدید خلق شده است که کارآفرینان و مدیران و مشتاقان کسب‌وکار باید با نوآوری و ایجاد تمایز و تحول در مدل کسب‌وکار خود گوی رقابت را بربایند که در سال‌های اخیر شاهد این بوده‌ایم که برخی کارآفرینان و ‌شرکت‌های نوآور با ‌مدل‌های کسب‌وکار منحصر‌به‌فرد خود، پای را از این دایره بیرون نهاده‌اند و به جای اینکه منتظر اعلام نیاز و تشخیص نیاز مشتریان بمانند، آن را برای مشتریان خلق می‌کنند، نوآوری نیز حرکت خود را مدیون توانایی دیدن پیوندها و بهره مند شدن از آنها است، نوآوری فرایند پرورش ایده‌ها تا مرحله کاربرد عملی آن است، نوآوری ‌می‌تواند در هر چیزی مثل محصول، فرایند، موقعیت، پارادایم یا مدل کسب‌وکار و... باشد، مدل کسب‌وکار در واقع مشخص می کند که یک سازمان چگونه خلق ارزش می کند، از چه طریقی آن را ارایه کرده و به چه صورتی کسب ارزش می کند، نوآوری در مدل کسب‌وکاریعنی خلق ‌مدل‌هایی از کسب‌وکارکه بتواند ارزش ویژه‌ای را برای مشتریان خلق کند، مدل ‌کسب‌و‌کار بخشی از طرح کسب‌وکار شما است. در واقع بیشتر به این می پردازد که کدام مشتریان حاضرند برای محصول (کالا یا خدمت) شما هزینه پرداخت کنند.
  سازمان‌های مختلف شرایط مختلفی را نیز تجربه می‌کنند، ‌شرکت‌های دانش‌بنیان مثل ‌شرکت‌های داروسازی، زمان زیادی را صرف تحقیق و توسعه و پژوهش می‌کنند، ‌شرکت‌های خرده‌فروشی علاوه بر شناخت مشتریان، بر بازاریابی نیز توجه ویژه ای دارند. ‌شرکت‌های بزرگ مهندسی بر چگونگی طراحی، مدیریت پروژه اهمیت زیادی قایل هستند، اما فرایند نوآوری چه در بخش تولیدی و چه در بخش خدماتی بسیار به یکدیگر شباهت دارند و تقلید نوآوری‌ها در بخش خدماتی بسیار راحت‌تر است، زیرا حمایت ضعیف‌تری از مالکیت معنوی نوآوری وجود دارد، امروزه بسیاری از کالاهای تولیدی حجم قابل توجهی از خدمات را نیز شامل می‌شوند.‌ شرکت‌های تولیدکننده موتور هواپیما بخش زیادی از درآمد خود را از خدمات پشتیبانی موتور هواپیما کسب می‌کنند، جهانی شدن و تغییر ساختار اقتصادی ‌کسب‌و‌کارها، راهکارهای مختلفی را پیش چشم ‌شرکت‌ها قرار داده است. دنیای امروز این سوال را برای ‌کسب‌و‌کارها به وجود آورده است که آیا خود تمام ‌فعالیت‌ها را انجام دهند یا به این سمت بروند که فعالیت اصلی را خود انجام دهند و ‌فعالیت‌های دیگر را به ‌شرکت‌های دیگر واگذار یا برون‌سپاری کنند. سازمان با مرزهای گسترده مفهومی است که اکنون باید آن را جدی گرفت، اما همه سازمان‌ها نیاز به نوآوری در کسب‌وکارو ‌مدل‌های آن دارند، زیرا منابع کمیاب است و آنها می‌خواهند بهتر و کامل‌تر پاسخگوی ذی‌نفعان و سهامداران خود باشند.
همه ما شاهد تغییرات بسیار زیادی در دنیای اطراف خود هستیم. ‌شرکت‌های بزرگی که صحنه رقابت را به ‌شرکت‌های کوچک تازه‌وارد واگذار می‌کنند کم نیستند، به همین دلیل است که نوآوری و خلاقیت در هر کسب‌وکاری جز جدایی‌ناپذیر آن است. با نگاه به دوره عمر ‌شرکت‌ها می‌بینیم که همه ‌شرکت‌ها و سازمان‌ها دارای یک چرخه عمری هستند، به دنیا می‌آیند، رشد می‌کنند، بالغ می‌شوند ودر نهایت، پیری و افول و مرگ را تجربه می‌کنند. سازمان‌ها و کسب‌و‌کارهایی موفق هستند که دوره رشد و بلوغ طولانی‌تری داشته باشند که این امر میسر نمی‌شود، مگر با توجه به محیط و داشتن نوآوری در ‌مدل‌های کسب‌وکار.
تا همین چند دهه قبل ‌مدل‌های کسب‌وکار تقریبا همگی مشابه بودند. یک صنعت‌گر مواد اولیه را می‌خرید، نیروی انسانی را به خدمت می‌گرفت، با استفاده از آنها کالای مورد نظر خود را تولید می‌کرد، یک حاشیه سود مشخص در نظر می‌گرفت و محصول را می‌فروخت، بازرگانی و عرضه خدمات هم شاهد تفاوت چندان چشمگیری نبود، اما اکنون وضعیت کاملا تغییر کرده است. در استراتژی می‌گوییم از برخورد روندها و نیازها، نقطه‌ای به وجود می‌آید که به آن فرصت می‌گویند، نیازها تغییر کرده است و فرصت‌هایی جدید خلق شده است که کارآفرینان و مدیران و مشتاقان کسب‌وکار باید با نوآوری و ایجاد تمایز و تحول در مدل کسب‌وکار خود گوی رقابت را بربایند که در سال‌های اخیر شاهد این بوده‌ایم که برخی کارآفرینان و ‌شرکت‌های نوآور با ‌مدل‌های کسب‌وکار منحصر‌به‌فرد خود، پای را از این دایره بیرون نهاده‌اند و به جای اینکه منتظر اعلام نیاز و تشخیص نیاز مشتریان بمانند، آن را برای مشتریان خلق می‌کنند، نوآوری نیز حرکت خود را مدیون توانایی دیدن پیوندها و بهره مند شدن از آنها است، نوآوری فرایند پرورش ایده‌ها تا مرحله کاربرد عملی آن است، نوآوری ‌می‌تواند در هر چیزی مثل محصول، فرایند، موقعیت، پارادایم یا مدل کسب‌وکار و... باشد، مدل کسب‌وکار در واقع مشخص می کند که یک سازمان چگونه خلق ارزش می کند، از چه طریقی آن را ارایه کرده و به چه صورتی کسب ارزش می کند، نوآوری در مدل کسب‌وکاریعنی خلق ‌مدل‌هایی از کسب‌وکارکه بتواند ارزش ویژه‌ای را برای مشتریان خلق کند، مدل ‌کسب‌و‌کار بخشی از طرح کسب‌وکار شما است. در واقع بیشتر به این می پردازد که کدام مشتریان حاضرند برای محصول (کالا یا خدمت) شما هزینه پرداخت کنند.