ساخت و سازهای دوره ساسانی در بیستون:پروژه هایی که هیچگاه به اتمام نرسیدند

شواهد زیادی از ساخت و سازهای دوره ساسانی در بیستون وجود دارد که با توجه به مدارک به دست آمده باید آنها را متعلق به اواخر این دوره و مشخصا همزمان با دوره پادشاهی خسرو دوم (590-628 .م) بدانیم. این آثار عبارتند از «بنای ساسانی ایلخانی»، «فرهادتراش»، «پل خسرو» و «پل بیستون» که به آنها باید سه قطعه سرستون منقوش به نیم تنه خسرو دوم را نیز افزود. نکته حائز اهمیت در مورد این آثار این است که شواهد به دست آمده از کاوش ها و بررسی های صورت گرفته نشان می دهد که کار اجرایی همه این پروژه ها به یکباره متوقف شده و این آثار هیچگاه در دوران ساسانی تکمیل نشده اند، که از جمله آنها می توان به شواهدی دال بر عدم اجرای طاق روی دهانه های پل خسرو و پل بیستون، تکمیل نشدن تراش نهایی فرهادتراش، و یا ساخته نشدن فضاها در کاخ دوره ساسانی اشاره نمود. در این مقاله کوشش می شود با توصیف و مقایسه این آثار و پیشنهاد یک تاریخگذاری نسبتا دقیق برای آنها، دلایل احتمالی ناتمام ماندنشان ارزیابی گردد.