تعزیه، انفجارنشانه ها

تعزیه یا شبیه خوانی تنها نمایش مذهبی _ ایرانی است که ریشه در کهن الگوهایی مانند «سوگ سیاوش» و فراتر از آن «جنگ مهر با دیو سیاهی اپوش» را در جوهره خود دارد. جدال بین «خیر و شر»،« اشقیا با اولیا» و راه بستن بر «امام حسین (ع) و 72 تن از یارانش» و به اسارت گرفتن خاندانش، موضوع اصلی تعزیه را شکل می دهد. اما آنچه حائز اهمیت است شیوه اجرایی آنست که به واسطه ارکان و عناصر بسیار ساده در هر لحظه با تاثیر و تاثر بر یکدیگر «فضای نمایشی» را خلق می کند که منجر به انفجار رمزهاو نشانه ها می شود که در کمتر نمایشی قابل مشاهده است. آیینی نمایشی که هر 5 حس مخاطب را درگیر اجرا و به قول « ریچاردشچنر» فضایی را خلق می کند که در تمام وجوه اجرا به طرز فعالی دخالت دارند.بزنگاه های گوناگون در تعزیه، شیوه های نامحدود تغییر شکل، ساختن و جان بخشی به اجرا است. اما پرسش اینجاست که آیا ارکان تعزیه به تنهایی می توانند نشانه ای معنادار در ساخت و پرداخت فضا باشند؟ در این تحقیق از نشانه- معناشناسی ارکان و عناصر در کارکرد فضا و فضاسازی استفاده شده است و بر اساس رویکرد تحلیلی پدیدار شناختی به بررسی و تحلیل اجرا، عناصر و ساختار فضاساز پرداخته ایم. در نتیجه این ارتباط دو سویه بین صحنه و مخاطب، صرفا به دلیل عوامل، ارکان و عناصری است که هر لحظه در حال ساخت و پرداخت «فضای نمایش» است. هدف از پژوهش حاضر این است که با بررسی ارکان و عناصر نمایشی تعزیه، وظیفه آنها را به عنوان عنصری که هر لحظه در حال «خلق فضای نمایشی جدید» است از صحنه تا مخاطب، مورد مداقه قرار دهیم