مطالعه حقوق فرافردی: مبنایی برای دعاوی جمعی

مشکلات ناشی از اقامه دعوای شخصی در مواردی که به تعداد کثیری از افراد جامعه ضرر وارد می شود، گاه باعث انصراف افراد از اقامه دعوا می گردد. یکی از راهکارهای حل چنین مشکلاتی استفاده از دعاوی جمعی است. این دعاوی با اعطای نمایندگی از جانب گروهی از زیان دیدگان به یک نفر، رسیدگی به دعاوی تعدادی از اشخاص که دعاوی مشابهی با زیان دیده دارند را در یک دعوای واحد، امکان پذیر می سازد. آمریکا با پذیرش دعاوی جمعی به عنوان مهد این دعاوی شناخته می شود. در کشورهای تابع نظام حقوقی رومی-ژرمنی از جمله کشورهای اروپایی به دلیل تعارض این دعوا با برخی اصول و مبانی این نظام ها، دعاوی جمعی آمریکایی شناسایی نشده اند.
گام نخست در قبول دعاوی جمعی، پذیرش و شناسایی حقوق جمعی یا گروهی یا حقوق فرافردی است. حق فرافردی موجودیتی مجزا از هر فرد یا گروهی از افراد دارد. این حق ضمن اینکه فردی نیست و بر افراد برتری دارد، صرفا مجموعه ای از حقوق فردی محسوب نمی شود. در کشورهای عضو خانواده حقوقی رومی ژرمنی، منظور از حق، عمدتا حق فردی است. اما در نظام های کامن لا علاوه بر حق فردی، حق گروهی و فرافردی هم شناسایی شده است. از این حیث پذیرش دعاوی جمعی در نظام حقوقی آمریکا بر خلاف نظام حقوقی رومی-ژرمنی با مخالفت های مبنایی مواجه نشده است.
بی تردید شناسایی و درک صحیح مبانی دعاوی جمعی و مطالعه عواملی که ضرورت پذیرش این دعاوی را در نظام های حقوقی دیگر ایجاد کرده، می تواند برای نظام حقوقی ایران که در این عرصه مقرراتی ندارد، راهگشا باشد.