کانون مشترک مجرمانه: جست وجوی توصیف مناسبی برای مسئولیت جنایت کاران بین المللی فراسوی مباشرت مادی

جنایات بین المللی غالبا محصول اراده و تصمیم کسانی هستند که با سوء استفاده از قدرت دولتی یا گروه های غیر دولتی، افراد دیگر را همچون ابزاری در راه تحقق مطامع حریصانه خود به خدمت می گیرند. لذا در حالی که حقوق جزای داخلی، معمولا مسئولیت اصلی را متوجه مباشر مادی دانسته و مسئولیت کسانی را که در عملیات مادی جرم دخالت نداشته اند تنها در حد معاونت در جرم توصیف می نماید، اتخاذ چنین شیوه ای پاسخ گوی نیازها در حقوق بین المللی کیفری نیست. محاکم بین المللی یوگوسلاوی سابق و روآندا با تبیین و کاربست دکترین «کانون مشترک مجرمانه»، تمام کسانی را که با مداخله و همکاری خود، هرچند بدون دخالت در عملیات مادی، امکان تحقق جنایات بین المللی را فراهم ساخته اند، به عنوان مرتکبین اصلی شناسایی کرده اند. بر این اساس، اگر گروهی با داشتن هدف مجرمانه ی واحد، با همکاری میان اعضا، طرح مجرمانه ای را که شامل جنایات بین المللی است به اجرا گذارند، هر عضوی از گروه را که در جهت پیشبرد اهداف آن، مداخله مشخصی داشته است، می توان مسئول تمام جنایاتی دانست که در اجرای طرح مورد توافق اعضا، به دست سایرین جامه عمل پوشیده است. با وجود این، پذیرش دکترین مذکور به دلیل متزلزل بودن جایگاه آن در حقوق بین الملل عرفی و نیز عدم تفکیک میان سطوح متفاوت مداخله افراد در اجرای طرح مجرمانه، صحیح به نظر می رسد. در مقابل، قضات دیوان بین المللی کیفری بر پایه نظریه «کنترل جرم»،کوشیده اند میان کسانی که نقش آن ها در تحقق کلی فعالیت جنایی گروه، ضروری و اساسی بوده و مجرمینی که چنین نقشی نداشته اند، تمایز قائل شوند.