بررسی منابع علم امام با تکیه بر روایات کتاب بصائر الدرجات

بحث امامت و خلافت بعد از رسول الله ، از قدیمی ترین بحث های تاریخ اسلام و در عین حال از مباحث مهم کلامی روز شمرده می شود. امامت و ولایت از ارکان و اصول اساسی نظام اعتقادی شیعه است، به گونه ای که نظام اعتقادی شیعه و پایداری، ثبات، حفظ و ترویج آن، همه در سایه امامت و ولایت تحقق می یابد. یکی از ویژگی هایی که امامت شیعه را از امامت دیگر مذاهب ممتاز می کند، علم خاص امام است. مکتب تشیع با توجه به نقش امام پس از پیامبر خاتم، که نقش هدایتی گسترده ای است و از ظاهر تا باطن جامعه و افراد آن را در بر می گیرد، امام را دارای آگاهی از منابع عظیم الاهی دانسته، دانش او را فراتر از علم عادی و دارای مجاری و مبادی الاهی و غیرطبیعی برمی شمرد. روایات فراوانی در باب منابع علم امام در کتاب بصائر الدرجات از صفار قمی گزارش شده که از مهم ترین آنها می توان به قرآن، روح القدس، صحیفه جامعه، مصحف فاطمه، صحف و کتب انبیا، عمود نور، الف باب، اسم اعظم، تحدیث و الهام اشاره کرد که برخی از این منابع صرفا جنبه ملکوتی دارند و بعضی دیگر، علاوه بر بعد ملکوتی، به نحو ظاهری و مکتوب نیز وجود دارند. علم روزانه یا به تعبیر روایات، «حادث»، که آگاهی از زمان حال است، در روایات با تعبیر «نکت (یا قذف) فی القلوب و نقر فی الاسماع» بیان شده است. این نوع آگاهی از طرف ائمه (ع) به عنوان برترین علم و آگاهی امام معرفی شده است.