تاثیر جدایی هرات بر حیات اقتصادی خراسان (1313-1273ق)

از جمله موضوعات مغفول در پژوهش های معاصر، تاثیر جدایی هرات به واسطۀ عهدنامۀ صلح پاریس (1273ق/ 1857م) بر حیات اقتصادی خراسان طی سه دهه بعد از آن محسوب می گردد. هدف از این پژوهش با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی، پاسخ به این پرسش می باشد که موضوعات اقتصادی متاثر از این افتراق چه بوده و چه ثمراتی را بر زندگانی مردم خراسان به دنبال داشته است؟ با وجود قلت منابع در این زمینه و مبتنی بر نگاهی جزئی نگر و با رویکردی تحلیلی-تطبیقی، یافته ها حاکی از آن است که مهم ترین تاثیر، انسداد مسیر تجاری شرق به غرب و بالعکس بود که در پی آن شهرهای خراسان از مزایای داد و ستدهای تجاری محروم گردیدند. همچنین کاهش رونق کاروانسراها و موقعیت های شغلی حاصل از آن، تغییر کاربری زمین های کشاورزی مبنی بر کشت تریاک و استقبال از تجارت این محصول و در نهایت رواج اجناس روسی و افزایش قیمت کالاها از جمله مسائل تاثیرگذار بر حیات اقتصادی خراسان در دوره زمانی 1273ق تا 1313ق محسوب می گردد. در این بین نقش سیاست گذاری های انگلیس در راستای منافعی همچون ایجاد حریمی امن برای هند و نیز کسب درآمدهای تجاری مبنی بر انسداد گذرگاه هرات و توجه به خلیج فارس برای مبادلات، حائز اهمیت می باشد.