تحلیل انتقادی فلسفه عمل از دیدگاه هیوم با تاکید بر آرای فلاسفه مسلمان

فلسفه عمل شاخه‏ای نو از فلسفه است که عمل آدمی را مورد پژوهش فلسفی قرار می‏دهد و به پرسش‏هایی از قبیل چیستی فعل و فاعل می‏پردازد و مقومات و شروط لازم برای تحقق فعل و فاعل را می‏کاود؛ همچنین از اختیار و آزادی عمل پرسش می‏کند و نسبت آن با اصل علیت را مورد توجه قرار می‏دهد. در این تحقیق به روش توصیفی- تحلیلی به بررسی دیدگاه هیوم درباره مسائل فلسفه عمل می‏پردازیم. این مقاله از دو جهت، قابل توجه و کم‏سابقه است: نخست اینکه تقریری از مسائل فلسفه عمل را عرضه می‏کند و دیگر اینکه دیدگاه هیوم درباره این مسائل را بررسی می‏کند. در این نوشتار روشن می‏شود که هیوم همان تلقی سنتی از فعل را قابل قبول می‏داند؛ ولی درباره فاعلیت آدمی تبیین متمایزی عرضه می‏کند و اگرچه فعل آدمی را مشمول اصل علیت می‏داند، از آزادی به معنای خودانگیختگی فعل از فاعل دفاع می‏کند. لازم است ذکر گردد که فلاسفه مسلمان نیز از ایده فاعلیت مختار دفاع می‏کنند بی‏آنکه در دام تفسیرهای سابژکتیو و ذهنی از آنها فرو افتند.