وعاظ و جنبش مقاومت تبریز(عصر استبداد صغیر)

جنبش مقاومت تبریز در عصر استبداد، تلاشی برای بازگرداندن نظام سیاسی مشروطیت بود. عمده ترین نیروی جنبش مقاومت، مجاهدان بودند که به رهبری ستارخان و باقرخان ابتدا با مقاومت و سپس با تهاجم به نیروهای حامی و مدافع استبداد برخاستند. در برابر مجاهدان، نیروهای وفادار به محمدعلی شاه قرار داشت، که شامل بخشی از اهالی تبریز، نیروهای نظامی ایلیاتی، تنی چند از بازرگانان معروف تبریز و برخی از ر هبران دینی و روحانیان طراز اول تبریز بودند که در انجمن اسلامیه در محله ی شتربان تبریز اقامت داشتند. روحانیان اسلامیه نشین با اوامرمذهبی خود، نیروهای نظامی را در جنگ با مجاهدان تهییج می نمودند و از این راه، نقش مهمی در  برانگیختن آنان به مبارزهبا نیروهای مشروطه طلب داشتند. در برابر این تجمع نیروهای مخالف مشروطیت، جدا از مجاهدان که ایفای نقش نظامی، می نمودند. عده ای از وعاظ نیز یار و مددکار مجاهدان بودند. به طور کلی گروه وعاظ سه  کار عمده انجام می دادند، نخست برانگیختن مجاهدان به جنگ با مستبدان، دوم تهییج و تشویق مردم در پیوستن و حمایت از نیروهای مجاهد و سوم مقابله با تبلیغات دینی- مذهبی روحانیان مستقر در انجمن اسلامیه. قسمت سوم این برنامه، اصلی ترین و مهم ترین برنامه ی وعاظ بود که دیگر نیروهای مجاهد سهمی در آن نداشتند. بنابراین جنبش مقاومت تبریز تنها یک پدیده ی نظامی نبود، بلکه عرصه مبارزه فکری و ایدئولوژیکی نیز محسوب می شد که مهم ترین نیروهای آن وعاظ بودند. نوشتار حاضر بر آن است تا نقش و جایگاه وعاظ را در پیدایش جنبش مقاومت و تداوم آن  ضد نیروهای استبداد، مورد مطالعه قرار دهد.