هویت شناسی قضایای عقلی اصول فقه

ابهام در ماهیت برخی گزاره های پرکاربرد اصول فقه، سبب پیدایش منازعاتی میان دانشیان اصول شده است. جستجو در کتاب های اصولی نشان می دهد بعضی گزاره ها که از سوی مشهور اصولیان، بدیهی، عقلی، فطری و بی نیاز از استدلال قلمداد شده، از جانب گروه دیگر، مورد انکار تام و تردید قرار گرفته است. این وضعیت در قضایایی نظیر قبح عقاب بلابیان، قبح تجری، حجیت ظواهر، حجیت قطع و... به چشم می خورد. طرفه آنکه گاه هر دو طرف این منازعه، ادعای بداهت و یقینی بودن مدعای خویش را دارند. سوال اینجاست که ریشه پیدایش چنین اختلاف نظر غریبی چیست؟ نگارندگان بر این باورند که شفاف شدن ماهیت این گونه گزاره ها می تواند منشا تفرق آرا را آشکار سازد. در این مسیر، به تحلیل قوانین نانوشته حاکم بر جوامع انسانی (الزامات عام جمعی) پرداخته شده است و با تفکیک میان «الزامات فردی» از «الزام های اجتماعی عام» و ترسیم مرزی شفاف میان «احکام عقلی و عقلایی» به این فرجام رسیده ایم که قضایای اصولی از سنخ باید های اجتماعی و اعتبارات عقلایی می باشند و آمیختن ناصواب آن ها با احکام عقلی فردی، سبب بروز منازعات پیش گفته است.