تحلیل و بررسی تغییرات در سنت سفال مس وسنگ تپه ایدیر، دشت مغان، استان اردبیل

رود ارس و انشعابات آن با گذشتن از سرتاسر دشت مغان، شرایط زیست محیطی مناسبی برای تشکیل استقرارگاه های انسانی فراهم نموده است. شرایط مختلف طبیعی، خاک مناسب و مراتع غنی، استقرارگاه های انسانی در دوره های مختلف فرهنگی-تاریخی را پذیرا بوده است. در این محدوده به دلیل ساخت وساز و تسطیح بسیار گسترده ی اراضی دشت مغان توسط ادارات مختلف، سازمان ها، نهادها و کشاورزان، این محوطه ها بخشی از بین رفته و بخشی که باقی مانده، در معرض نابودی قراردارند؛ ازجمله محوطه های در معرض نابودی، تپه ایدیر است که در سال 1383 ش. در فصل دوم بررسی باستان شناسی دشت مغان شناسایی شد. از اهداف مهم این پژوهش، معرفی و تحلیل یافته های این محوطه است. تپه ایدیر از لحاظ قدمت به عنوان اولین محوطه ی دوره ی مس وسنگ در این ناحیه بود، چنان که پیش از شناسایی این تپه، تنها چند محوطه ی عصرآهن و دوره ی تاریخی در این ناحیه معرفی شده بود؛ با این وصف، مطالعه ی محوطه ی مذکور امری ضروری به نظر می رسد؛ چراکه از یک سوی اطلاعات پیش ازتاریخی از این محوطه کسب می گردد و سوی دیگر وضعیت گاهنگاری حوزه ی مورد مطالعه بازنگری می شود. روش پژوهش جستار پیش رو بر مبنای یافته های بررسی نظام مند و کاوش لایه نگاری استوار بوده و سعی شده است که به برخی از پرسش های مطرح شده در کنار گونه شناسی سفال ها، پاسخ مناسب داده شود. پرسش های این پژوهش شامل: چگونگی تغییرات فناوری و تزئینی سفال های مس وسنگ ایدیر و همچنین چگونگی وضعیت نفوذ فرهنگ عبید در این محوطه است؟ با وجود سفال های فرهنگ دالما در مجموعه یافته های ایدیر، جایگاه این فرهنگ در این محوطه چگونه است؟ فرهنگ بومی چه تاثیراتی بر تولیدات سفالی دارد؟ و در انتها، پژوهش حاضر با فرض این موضوع که سفال های مس وسنگ ایدیر الگوی بومی دارند و همراه با تعاملاتی که داشته، در یک برهم کنش فرهنگی، دارای سنت سفالگری یکسان با مناطق نواحی همجوار خود است؛ موضوعی که نتایج بررسی سفال مس وسنگ ایدیر آن را تایید می نماید.